قلب سه گونه است : قلبی که به دنیا مشغول است و قلبی که به آخرت مشغول است و قلبی که به مولا مشغول است. اما قلبی که به دنیا مشغول است، همواره دچار سختی و بلا خواهد بود و قلبی که به آخرت مشغول است، همواره درجات عالی خواهد داشت. ولی قلبی که به مولا مشغول است، هم دنیا و هم آخرت وهم مولا را خواهد داشت...
میزان الحکمه -ج 2 ص 3473
حق چشم
حق چشم این است که آن را به حرام ندوزی و جز در مسیر عبرت آموزی و بینش یابی و دانش اندوزی بکارش نگیری. همانا چشم گذرگاه عبرت ها و درس آموزی هاست.
حق گوش:
حق قوای شنوایی است که آن را از شنیدن سخنان آلوده و شنیدنی های مضر دور نگاه داری،گوش درگاهی است به سوی قلب انسان،این درگاه را جز برروی سخنان ارزشی و خیرآفرین مگشای،سخنانی که یا نتیجه مثبتی برای قلبت به ارمغان آورند و یا اخلاق کریمانه ایی را به توتعلیم دهند. گوش، درگاه و در ورودی قلب آدمی است و ازاین طریق انواع معانی و مفاهیم به قلب می رسد. خیر باشد یا شر! و لا قوة الا بالله
حق زبان:
حق زبان این است که از گرفتار شدن به گفتار زشت مصون مانده و عادت بر خوبی ها و سخنان نیک پیدا کند.زبان بایدکنترل و محبوس شود جز آن که نیازی ارزشی باشد و در راستای منافع دین و دنیا قرارگیرد. آن را از سخنان بیهوده و کم نتیجه و زیان آورباید دور داشت، آنچه مشخص میکند که کجا باید سخن گفت و زبان را به کار گرفت عقل است.جمال انسان عاقل درشیوه گفتاراو متجلی است؛نیرویی نیست مگر متکی به خداوند بزرگ.
حقوق انسان بر خویش:
حق نفس آدمی بر او این است که آن را در اطاعت خداوند بکارگیرد،سرمایه وجود را هدر ندهد و صرف بیهودگی ها و گمراهی ها نکند و حق زبان،گوش،چشم،دست و ... را ادا کند،آنها را در مسیر باطل و پوچ به کار نیندازد و در استفاده از این امکانات ازخدا یاری بجوید.
حقوق الهی بر انسان:
حق برتر خداوند بر انسان این است که او را عبادت کند،کمترین شرکی به او نورزد.اگرانسان،خدای خویش را خالصانه پرستش کند،خداوند نیز امور دنیا و آخرت او را کفایت خواهد کرد وآنچه محبوب و مطلوب آدمی است برایش حفظ و تدارک می کند.
حاج صادق امانی که دانش آموخته مکتب اهل بیت بود و شهید بهشتی
دیدار او را موجب یاد خدا می دانست؛ چند روز مانده به شهادت در وصیتنامه اش می گوید
: « چون کوکب عمر خود را به افق غروب نزدیک می بینم ... و دو فرزند از خود باقی می‌گذارم
و میراث دانش را گرانبهاتر از میراث مال می‌دانم بر آن شدم که خلاصه ای از دانش خود
را برای آن دو باقی بگذارم ...» و در ادامه چکیده ای از معارف الهی که در عمر خویش
آموخته است را برای فرزندش می نگارد.در معارف دینی بر تعلیم و تعلم تأکید فراوانی
شده است و به انسان سفارش شده که از گهواره تا گور دانش بجوید. و بر پایه روایات، پدران
و مادران باید به آموختن دانش‌های مورد نیاز فرزندانشان در دوران کودکی اقدام کنند
تا در بزرگسالی از ثمرهای آن بهره‌مند شوند.
به فرموده رسول خدا(ص): یا عالم باش یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی خوشگذرانی صرف نکن(بحارالانوار، ج1، ص194).فضیلت تعلیم و تعلم: رسول خدا((ص))میفرماید: آموزش علم به دیگران برای خدا حسنه است و یادگیری آن عبادت و گفت و گوی علمی تسبیح و کاربرد دانش جهاد و نیز آموزش دادن آن به کسی که نمی‌داند صدقه و بخشیدن آن به کسی که صلاحیت دارد سبب قرب الهی است، زیرا دانش، آموزنده حلال و حرام و روشنگر راه بهشت و همدم تنهایی است(بحارالانوار، ج1، ص171).
همان گرامی(ص) میفرماید: حضور در مجلس عالم از حضور در هزار تشییع جنازه و هزار عیادت بیمار بهتر است (مشکاه الانوار، ص135).
امام باقر(ع) میفرماید: پاداش کسی که علم را آموزش می‌دهد مانند پاداش کسی است که علم می‌آموزد و او بر کسی که می‌آموزد برتری دارد، پس دانش را از صاحبان آن فرا گیرید و به برادرانتان به گونه‌ای که عالمان به شما یاد داده‌اند آموزش دهید (ارشادالقلوب، ص195).
یادگیری علوم مورد نیاز
امیرمؤمنان(ع)میفرماید: بهترین آموختنی‌ها برای جوانان و نوجوانان چیزهایی است که در بزرگسالی به آن نیازمند می‌شوند (شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید، ج20، ص333).
همچنین میفرماید: دانش افزون‌تر از آن است که گردآوری شود، پس از هر دانشی بهترینش را فراگیرید و در خطبه همام میفرماید: پرهیزکاران گوش‌های خود را تنها به دانش سودمند سپرده‌اند (نهج‌البلاغه، خطبه، 193).
امام باقر(ع)میفرماید: در یادگیری دانش بر یکدیگر پیشی گیرید. به خدا سوگند یک حدیث در باره حلال و حرام که از شخص راستگویی فراگیرید، از دنیا و طلا و نقره آن بهتر است (السرائر، ج3، ص645).
برخی از علوم مورد نیاز
آموزش علوم دینی: امام حسن عسگری(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص)میفرماید: هر کس از پیروان ما به علوم ما دانا باشد و جاهلی را هدایت و ارشاد کند و شریعت ما را به او بیاموزد، در بهشت همراه ما خواهد بود (الاحتجاج، ص16).
آموزش عقاید: رسول خدا(ص)میفرماید: نخستین کلمه‌ای که به زبان کودکانتان می‌آورید کلمه لا‌اله‌الا‌الله باشد (کنزالعمال، ج16، ص441).
آموزش قرآن: رسول خدا(ص)میفرماید: حق دختر بر پدر است که سوره نور را به او بیاموزد (کافی، ج6، ص49).
آموزش حرفه و صنعت: امیرمؤمنان(ع)میفرماید: اشتغال به حرفه‌ای همراه با عفت نفس از ثروت همراه با ناپاکی بهتر است(نهج‌البلاغه، نامه31).
آداب تعلیم و تعلم
آموختن از شایستگان: رسول خدا(ص)میفرماید: دانش آموزی بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از جایگاه آن و اهلش بخواهید(العمالی، طوسی، ص569).
رسول خدا(ص)میفرماید: یکی از وصیت‌های ذوالقرنین این است: علم را از کسی که از دانش خود بهره‌نبرده است یاد مگیر، زیرا کسی که علمش برای خودش سود نداشته به تو سود نرساند (الدعوات، ص63).
جواز تملق در تعلم: رسول خدا(ص)میفرماید: تملق از اخلاق مؤمنان نیست، مگر در یادگیری دانش (عدةالداعی، ص81).
پرسشگری: امام باقر(ع)میفرماید: دانش گنجینه‌هایی است و کلیدهای آن پرسش است، پس بپرسید چرا که درباره دانش به چهار نفر پاداش داده می‌شود: پرسنده، پاسخ دهنده، شنونده و دوستدار آنان (الخصال، ص245).
آموزش به دیگران: رسول خدا(ص)میفرماید: بهترین صدقه این است که مرد دانشی را بداند و آن‌را به برادرش یاد دهد (منیةالمرید، ص105).
می گویندازیکی ازبزرگان سئوال کردند عجیبترین چیزی که تاکنون دیده ای چیست؟
درجواب گفت هیچ چیزی به اندازه کسی که دلش به زیور ایمان آراسته باشد وپس از آن به واسطه حب دنیا(جا ومقام)عاقبت به شر شده ونافرمانی وعصیان پروردگار را در پیش گیرد مرا شگفت زده نکرده است.هان ای کسانی که در گذشته متحمل سختی هاو زحمت های شده وبه نظام خدمت کرده اید که عین ایمان است مواظب باشید دشمن ترین دشمن(نفس اماره) درکمین است وآیت الله وبزرگ وکوچک هم نمی شناسد ازبلعم باعورا گرفته تا زبیربن عوام وآیت الله های پس ازپیروزی انقلاب وحامیان فتنه که الآن هم منم منم می کنندو......راشامل شده ومی شود
وما أبرئ نفسی إن النفس لأمارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم .
