برژینسکی،روباه لهستانی در جنگل سیاست آمریکایی
در راستای دشمن شناسی و آشنایی با اقدامات مهره های اصلی در پروژه خیالی سرنگونی ایران اسلامی، اقدام به معرفی تعدادی از چهره های مهم و تأثیرگذار در عرصه سیاست های کاخ سفید، رژیم صهیونیستی، کشورهای اسلامی، منطقه خاورمیانه و دیگر مناطق جهان با عنوان ژنرال های جنگ نرم کرده ایم؛ آنچه در ادامه از نظرتان می گذرد بخش چهارم معرفی ژنرال های جنگ نرم است که اختصاص به معرفی زبیگنیو برژینسکی یکی دیگر از اصلی ترین استراتژیست های دنیای غرب دارد.
زبیگنیو برژینسکی
تاریخ تولد:
28 مارس 1928
سوابق علمی
- 50-1949؛ دانشگاه مک گیل، دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد
- 1953؛ دانشگاه هاروارد ، دوره دکتری
- 60-1953؛ دانشگاه هاروارد، عضو هیئت علمی
- 89-1960؛ دانشگاه کلمبیا، عضو هیئت علمی
- عضو برجسته مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل[1]
- عضو افتخاری مؤسسه تحصیلات بین الملل[2]
- عضو هیئت بین الملل در پروژه آمریکا/خاورمیانه
- عضو هیئت مشاورین بین الملل، نشریه ژورنال دموکراسی[3]
- عضو افتخاری آکادمی علوم سیاسی[4]
- سرپرست پیشین بنیاد ملی دموکراسی[5]
- عضو برجسته شورای آتلانتیک
- عضو برجسته شورای روابط خارجی
- عضو هیئت رئیسه مؤسسه امنستی اینترنشنال[6]
- عضو افتخاری شورای مشاوره در شورای آمریکا ترکیه[7]
- مدیر (و بنیانگذار) کمیته مشاوره آمریکا ـ اوکراین[8]
- مدیر بنیاد لهستان ـ آمریکا[9]
مناصب دولتی
- دهمین مشاور امنیت ملی آمریکا (81-1977)
- عضو کمیسیون جنگ شیمیایی[10] در دولت رئیس جمهور جان اف. کندی (1985)
- مشاور لیدون جانسون[11]
- معاون جرج دبلیو. بوش در کارگروه ویژه امنیت ملی[12] (1988)
- عضو ستاد مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری هربرت همفری[13]، مدیر کارگروه سیاست خارجی (1968)
- مدیر کمیسیون سه جانبه (76-1973)
- عضو کمیسیون طراحی استراتژی جامع بلند مدت در وزارت دفاع/ شورای امنیت ملی [14] (88-1987)
- عضو هیئت مشاوران اطلاعات خارجی[15] در دولت ریگان (89-1987)
برژینسکی، در زمره برجسته ترین سیاستمدارن، ژئواستراتژیست ها و دولتمردان آمریکا قرار می گیرد. برجسته ترین سمت دولتی وی مربوط به سال های 1977 تا 1981 می شود که در نقش مشاور امنیت ملی آمریکا، به رئیس جمهور جیمی کارتر خدمت کرد.
از جمله مهمترین حوادث دوران فعالیت وی در دفتر مشاور امنیت ملی رئیس جمهور می توان به این موارد اشاره کرد:
- عادی سازی روابط آمریکا با جمهوری خلق چین (و قطع رابطه با جمهوری چین - مستقر در تایوان)
- امضای معاهده منع تکثیر تسلیحات استراتژیک[16]
- کارگزاری و میانجی گر معاهده کمپ دیوید
- گزار ایران به عنوان یکی از دولت های وابسته به آمریکا، به جمهوری اسلامی کاملاً ضد غربی؛
- تلاش برای حمایت از جنبش های اعتراضی اروپای شرقی و به کار گرفتن حربه حقوق بشر به منظور تضعیف نفوذ اتحادیه جماهیر شوروی در این منطقه؛
- حمایت از مجاهدین افغانستان و تأمین مالی ایشان در واکنش به استقرار نیروهای شوروی در آن منطقه و مسلح کردن شورشی ها برای مقابله با اتحادیه جماهیر شوروی (این اقدام یا در جهت بازدارندگی صورت گرفت یا عمل متعمدانه ای بود که به منظور تحریک شوروی برای انجام این حمله صورت گرفت ـ شاید هم بتوان هر دوی این دلایل متناقض را نظرات مختلف مقامات وقت آمریکا قلمداد کرد)
- امضای معاهدات توریخوس ـ کارتر[17]، که کنترل آشکار آمریکا بر کانال پاناما را از سال 1999 به بعد، ملغی ساخت.
تحصیلات
برژینسکی از سال 1953 تا 1960 در دانشگاه هاروارد و از 1960 تا 1986 در دانشگاه کلمبیا، جایی که مؤسسه امور کمونیستی[18] را اداره می کرد، تحصیل کرد. وی در حال حاضر استاد سیاست خارجی در دانشکده مطالعات بین المللی پیشرفته پاول اچ. نیتز[19]، در دانشگاه جان هاپکینز در واشنگتن دی . سی می باشد و به عنوان کارشناس در مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل[20] مشغول به فعالیت است؛ علاوه بر این وی عضو برجسته چندین کارگروه و شورای تخصصی است.
وی به عنوان یک کارشناس در طول سالیان دراز نظریات بنیادینی را در باب روابط بین الملل و ژئواستراتژی مطرح ساخته است. در طول دهه 1950 روی نظریه تمامیت خواهی کار کرد. در دهه 1960 روی فهم هر چه بیشتر شیوه عمکرد بلوک شوروی متمرکز شد و به شرح و بسط نظریه زوال اتحادیه جماهیر شوروی پرداخت
بیوگرافی
سال های نخستین
زبیگنِو برژینسکی، در 28 مارس 1928 در شهر ورشو لهستان متولد شد. خانواده وی که نشان ترابی[21] را به خود اختصاص می دهند، اصالتاً از اهالی برژزانی[22] گالیسیا[23] بودند. به نظر می رسد عنوان خانوادگی وی از نام همین شهر برداشت شده است. پدر برژینسکی، تادوسز برژینسکی،[24] یک دیپلمات لهستانی بود که از سال 1931 تا 1935 به آلمان اعزام شد. از سال 1936 تا 1938، تادوسز برژینسکی به اتحادیه جماهیر شوروی گسیل داشته شد که دقیقاً مقارن با تصفیه بزرگ[25] جوزف استالین بود؛ در سال 1938، تادوسز برژینسکی مأموریت یافت به کانادا سفر کند.
زندگی شخصی
زبیگنیو برژینسکی با یک مجسمه ساز چک ـ آمریکایی به نام امیلی بنیس[26] (نوه دومین رئیس جمهور چک اسلواکی، ادوارد بنیس) ازدواج کرد و از او صاحب سه فرزند شد. پسر او مارک برژینسکی (متولد 1965)، یک وکیل است که در شورای امنیت ملی کلینتون خدمت کرد و کارشناس مسائل روسیه و جنوب شرق اروپا بود. وی همچنین از شرکای شرکت مک گویر وودز[27] می باشد. میکا برژینسکی، دختر وی (1967)، مجری تلویزونی است و اجرای برنامه صبح گاهی شبکه ام اس ان بی سی، یعنی مورنینگ جو[28]را بر عهده دارد. پسر کوچکتر او ایان برژینسکی[29] معاون وزیر دفاع در امور اروپا و ناتو بود و کارفرمایی شرکت بوز آلن همیلتون[30] را بر عهده دارد. ایان برژینسکی به عنوان عضو برجسته برنامه امنت بین المللی[31] و کارشناس گروه مشاورین استراتژیک شورای آتلانتیک،[32] نیز فعالیت می کند. از جمله مهمترین اقدامات وی در دوران تصدی گری معاونت وزیر امور خارجه در امور سیاست گذاری اروپا و ناتو (2005-2001) می توان به افزایش اعضای ناتو در سال 2004، تقویت و بازسازی ساختار فرماندهی نیروهای متحده، توانمند سازی نیرو واکنش سریع ناتو و هماهنگ کردن ارتش اروپا برای کمک به عملیات های آمریکا و ناتو در عراق، افغانستان و بالکان، اشاره کرد.
برادران برژینیسکی در کنار مادر
پیشینه
پس از به اتمام رساندن مقاطع ابتدایی تحصیل در مونترال، برژینسکی وارد در سال 1945 وارد دانشگاه مک گیل[33] شد و هر دو مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را (به ترتیب در سال های 1949 و 1950) از این دانشگاه کسب کرد. پایان نامه دوره کارشناسی ارشد وی روی ملیت های مختلف اتحادیه جماهیر شوروی تمرکز داشت. برژینسکی در نظر داشت که در رشته پدر خود در انگلستان ادامه تحصیل داده و خود را برای فعالیت در عرصه دیپلماتیک در کانادا، آماده کند؛ اما از آنجا که بورسیه شامل حال او نمی شد (زیرا این بورسیه تنها برای اتباع انگلیسی فراهم بود) نقشه او برای ادامه راه پدر، به نتیجه نیانجامید. پس از آن، برژینسکی به دانشگاه هاروارد رفت و برای اخذ مدرک دکتری خود به موضوع اتحادیه جماهیر شوروی پرداخت و سعی کرد ارتباط میان انقلاب اکتبر، ولادمیر لنین و اقدامات جوزف استالین را تبیین و تحلیل کند؛ بالاخره در سال 1953 مدرک دکتری خود را کسب کرد. در همان سال به مونیخ سفر کرد و با ژان نواک ـ یزیورانسکی،[34] مدیر میز لهستانی رادیو آزاد اروپا[35] ملاقات کرد. وی پس از آن در سال 1956 با همکاری کارل فردریش[36] مفهوم توتالیتاریزم را مطرح نمود و آن را به عنوان ویژگی بسیار قابل انتقاد به شوروی نسبت داد.
برژینسکی در مقام استاد دانشگاه هاروارد، سیاست عقب گرد[37] دووایت آیزنهاور[38] و جان فاستر دالس[39] را به باد انتقاد گرفت؛ وی مدعی شد که خصومت و رقابت اروپای شرقی را هر چه بیشتر به سمت شوروی سوق می دهد. اعتصاب مردم لهستان و انقلاب مجارستانی ها در سال 1956، دلایلی بر صحت دعوی برژینسکی بودند که مردم اروپای شرقی می توانند به تدریج بر سلطه شوروی غلبه کنند.
در سال 1958 وی تابعیت آمریکا را به دست آورد و به یک شهروند آمریکایی تبدیل شد؛ با این حال بنا بر قوانین لهستان، تابعیت لهستانی وی همچنان حفظ می شد. علیرغم اینکه سال های بسیاری به همراه خانواده خود در کانادا سکونت داشت، اما برژینسکی هرگز به تابعیت کانادا درنیامد.
در
سال 1959 برژینسکی شرایط تدریس در هاروارد را احراز نکرد، لذا به نیویورک
رفت و در دانشگاه کلمبیا مشغول به تدریس شد. در آنجا بود که کتاب «بلوک شوروی: اتحاد و منازعه»[40] را
به نگارش درآورد و در آن به کاوش اوضاع و احوال اروپای شرقی پس از آغاز
جنگ سرد پرداخت. وی همزمان به عضویت [مؤسسه] شورای روابط خارجی[41] در نیویورک درآمد و در نشست های گروه بیلدربرگ[42] شرکت جست؛ در انتخابات ریاست جمهوری
1960 آمریکا، برژینسکی مشاور مبارزات انتخاباتی جان اف. کندی بود و از
سیاست عدم عقب گرد در قبال حکومت های اروپای شرقی حمایت می کرد.
در انتخابات ریاست جمهوری 1960 آمریکا، برژینسکی مشاور مبارزات انتخاباتی جان اف. کندی بود
برژینسکی در ادامه همچنان بر «تشنج زدایی» تأکید داشت و مقاله «حضور مسالمات آمیز در اروپای شرقی»[43] را در نشریه فارن افیرز[44] منتشر نمود. پس از بحران موشکی کوبا، وی همچنان از سیاست های عدم عقب گرد حمایت می کرد، بر این اساس که چنین سیاست هایی می تواند ملت های اروپای شرقی را نسبت به واهمه ی پوشالی که از آلمان متجاوز دارند، به خود آگاهی برساند و ترس مردم اروپای غربی را از حکومت مشترک یک ابر قدرت که بر اساس کنفرانس یالتا شکل گرفت، فرو بریزد.
در سال 1964، برژینسکی از حامیان لیندون جانسون بود و سیاست های جامعه بزرگ[45] و حقوق مدنی را تبلیغ می کرد. همزمان شاهد آن بود که رهبری شوروی، پس از برکناری خوروشچوف، از هرگونه خلاقیت و ابتکار عملی خالی شده است. برژینسکی از طریق ژان نواک ـ یزیورانسکی با آدام میچنیک[46] ملاقات کرد؛ میچنیک در آن زمان یکی از اعضای حزب کمونیست به شمار می رفت و بعدها به فعالی برجسته در نهضت اتحاد لهستان[47] تبدیل شد.
برژینسکی همچنان از ایده برقراری ارتباط با حکومت های اروپای شرقی حمایت می کرد و رویکرد دی گاول[48] را که به «اروپایی از آتلانتیک تا اورال» معتقد بود، خطرناک می دانست. وی همچنین از حامیان جنگ ویتنام بود. از سال 1966 تا 1968، برژینسکی به عنوان یکی از اعضای شورای سیاست گذاری[49]در وزارت خارجه آمریکا مشغول به کار بود (سخنرانی جانسون در هفتم اکتبر 1966 با عنوان «برقراری ارتباط»، تحت تأثیر سخنان و نظرات برژینسکی صورت گرفت).
حوادث چک اسلواکی بیش از پیش صحت انتقاد های برژینسکی از موضع خصمانه ای که راست ها در قبال حکومت های شرق اروپا اتخاذ کرده بودند، آشکار ساخت. خدمت او به دولت جانسون و سفر های مهم وی به ویتنام برژینسکی را به دشمن شماره یک چپ جدید تبدیل کرد؛ این در حالی بود که وی از اعلامیه پیوستن آمریکا به جنگ حمایت کرد.
در مبارزات انتخابات ریاست جمهوری سال 1968 آمریکا، برژینسکی ریاست کارگروه تخصصی سیاست خارجی هابرت همفری[50] را بر عهده داشت. او به همفری سفارش کرد که برخی از سیاست های رئیس جمهور جانسون را کنار بگذارد، به ویژه سیاست های مربوط به ویتنام، خاورمیانه و اتحادیه جماهیر شوروی.
برژینسکی پیشنهاد کنفرانس پان اروپایی را ارائه کرد؛ این ایده به تدریج در سال 1973 به بار نشست و منجر به شکل گیری کنفرانس امنیتی و همکاری در اروپا[51] شد. همزمان وی به یکی از منتقدین جدی سیاست تشنج زدایی نیکسون ـ کیسینجر و نیز مصالحت جویی مک گاورن، تبدیل شد.
در سال 1970 برژینسکی کتاب «مابین دو دوره: نقش آمریکا در دوره تِکنِترونیک»[52] را به نگارش درآورد؛ وی در این کتاب مدعی شد که لازم است کشورهای توسعه یافته سیاستی هماهنگ را در پیش گرفته تا از این طریق با بی ثباتی جهانی که ناشی از نابرابری اقتصادی روز افزون است، مقابله کنند. بر اساس دعوی مطرح شده در این کتاب، برژینسکی کمیسیون سه جانبه[53] را به کمک دیوید راکفلر[54] بنیان نهاد و از سال 1973 تا 1976 سرپرستی آن را بر عهده گرفت. کمیسیون سه جانبه گروهی از سیاستمداران، تجار برجسته و اساتید دانشگاهی را از آمریکا، اروپای شرقی و ژاپن گرد هم می آورد. هدف ظاهری این کمیسیون تقویت روابط میان سه منطقه دنیای کاپیتالیسم بود که به لحاظ پیشرفت صنعتی در اوج قرار داشتند. برژینسکی همچنین جیمی کارتر، فرماندار ایالت جرجیا را به عنوان عضوی دیگر به این گروه دعوت کرد.
ارتباط با حکومت
جیمی کارتر در سال 1976 خود را به عنوان کاندید انتخابات ریاست جمهوری و «دانش آموز کنجکاو» برژینسکی معرفی کرد. برژینسکی از اواخر سال 1975 در سمت مشاور سیاست خارجی کارتر مشغول به کار شد. وی یکی از منتقدین جدی اتکای بیش از حد نیکسون ـ کسینجر بر تشنج زدایی بود؛ چرا که از نگاه وی چنین سیاستی مطلوب اتحادیه جماهیر شوروی بود در حالی که از نگاه او پروسه هلسینکی[55]، که بر حقوق بشر، قوانین بین المللی و برقراری ارتباط مسالمت آمیز با اروپای شرقی تأکید داشت، سیاستی صحیح تلقی می شد. در واقع انتخاب برژینسکی واکنش دموکرات ها به هنری کسینجر جمهوری خواه بود. کارتر با مطرح ساختن رویکرد سه جانبه در سیاست خارجی به مبارزه با رویکرد تشنج زدایی فورد رفت.
کارتر
پس از پیروزی در انتخابات سال 1976، برژینسکی را به سمت مشاور امنیت ملی
خود برگزید. یک سال پیش از این، شورش های کارگری گسترده ای لهستان را فرا
گرفت که بنیان نهضت اتحاد لهستان را فراهم آورد. برژینسکی کار خود را با
تأکید بر حقوق بشر در بیانیه هلسینکی شروع کرد که اندکی پس از آن منجر به
شکل گیری گروه فصل 77[56] در چک اسلواکی شد.
کارتر پس از پیروزی در انتخابات سال 1976، برژینسکی را به سمت مشاور امنیت ملی خود برگزید
برژینسکی همچنین در نگارش سخنرانی آغاز به کار کارتر دست داشت و از این طریق توانست پیام مثبت خود را به گوش معترضین شوروی برساند. شوروی و رهبران اروپای غربی به این اقدام اعتراض کرده و آن را بر خلاف «دستورالعمل تشنج زدایی» دانستند که نیکسون و کسینجر وضع کرده بودند. برژینسکی در مقابل دیگر اعضای حزب دموکراتیک که خود نیز در آن عضو بود، برخاست. این افراد با چنین تفسیری از تشنج زدایی مخالف بودند از جمله سایروس ونس[57] وزیر امور خارجه وقت. ونس اعتقاد داشت نباید به منظور جلب موافقت شوروی برای توافق با مذاکرات منع گسترش تسلیحات استراتژی، بیش از حد بر حقوق بشر تأکید کرد. در حالی که برژینسکی معتقد بود هر دوی این اقدامات می بایست همزمان با هم صورت گیرند. برژینسکی پس از این دستور داد فرستنده های رادیو آزاد اروپا، قدرت و حیطه پخش برنامه خود را افزایش دهند؛ اقدامی که دقیقاً عکس سیاست های نیکسون ـ کسینجر بود.
هلموت اشمیت،[58] صدر اعظم آلمان غربی، نسبت به دستور کار برژینسکی اعتراض کرد و حتی خواهان حذف پایگاه رادیو آزاد اروپا از خاک آلمان شد.
وزارت امور خارجه حمایت های برژینسکی از معترضان آلمان شرقی را خطرناک قلمداد می کرد و از اینکه کارتر در اولین سفر خارجی خود به لهستان سفر کند، به شدت مخالف بود. با این حال کارتر به ورشو رفت و با کاردینال استفان ویسزینسکی[59] ملاقات کرد (به رغم مخالفت های سفیر آمریکا در لهستان) و کلیسای کاتولیک روم را جایگاه مشروع حرکت اعتراضی نسبت به حاکمیت کمونیسم بر لهستان اعلام کرد.
در سال 1978 اختلافات برژینسکی و ونس در مورد سیاست خارجی کارتر به اوج خود رسید. ونس خواهان آن بود که مسیر تشنج زدایی به همان نحوی که نیکسون ـ کسینجر مهندسی کرده بودند و با تأکید بر کنترل تسلیحات، ادامه یابد. برژینسکی بر این باور بود که تشنج زدایی شوروی را در آنگولا و خاورمیانه جسورتر می سازد و لذا خواهان تقویت توانمندی نظامی و پافشاری بر اهرم حقوق بشر بود؛ ونس، وزارت امور خارجه و رسانه ها، برژینسکی را به عنوان فردی که خواهان تجدید جنگ سرد است، آماج انتقادات خود قرار دادند.
برژینسکی در سال 1978 به کارتر پیشنهاد کرد که با جمهوری خلق چین ارتباط برقرار کند و در همان سال به پکن سفر کرد تا بستر مناسبی را برای عادی سازی روابط میان این کشور فراهم سازد. همچنین در سال 1978 کاردینال کارول وویتیلا[60] به عنوان پاپ ژان پل دوم برگزیده شد ـ بسیاری بر این باور بودند که برژینسکی انتخاب او را زمینه چینی کرد.
انقلاب ایران و حادثه طبس
سال 1979 شاهد دو رویداد استراتژیک مهم و عمده بود: سرنگونی شاه ایران (یکی از مهمترین متحدین آمریکا) و حمله شوروی به خاک افغانستان.
انقلاب مردم ایران منجر به بحران گروگان گیری درایران شد، که در آخرین روزهای ریاست جمهوری کارتر روی داد. برژینسکی پیش از این حمله شوروی را پیش بینی کرده بود و با تقویت عربستان سعودی ، پاکستان و جمهوری خلق چین، استراتژی را طراحی کرد تا حضور شوروی را در این منطقه تضعیف کند.
برژینسکی با بهره برداری از فضای ناامنی که به وجود آمده بود، آمریکا را به سمت تکثیر تسلیحات نظامی و تقویت ساز و کار استقرار سریع نیروها[61]، سوق داد ـ سیاستی که در حال حاضر بیشتر به دولت رونالد ریگان نسبت داده می شود. در سال 1980، برژینسکی عملیات پنجه عقاب[62] را به منظور آزاد سازی گروگان های آمریکایی در ایران طراحی و در آن از واحد نظامی دلتا فورس[63]، که به تازگی ایجاد شده بود و دیگر واحد های نیروهای ویژه[64] استفاده کرد. این مأموریت با وضع اسف باری شکست خورد و ونس، از سمت وزارت امور خارجه استعفا داد.
پس از حادثه طبس، برژینسکی به شدت مورد انتقاد مطبوعات قرار گرفت و به منفورترین چهره در دولت کارتر تبدیل شد. ادوارد کندی به عنوان نامزد دموکرات ها، در انتخابات سال 1980 کارتر را به چالش کشید و برژینسکی را به شدت به انتقاد گرفت. تفرقه و انشعاب در حزب و اقتصاد راکد داخلی به شدت کارتر را تحت فشار قرار داد و سبب شد در انتخابات شکست بخورد؛ علی رغم این انتقادات در سال 1981 کارترمدال آزادی ریاست جمهوری[65] را به برژینسکی اعطا کرد.
پس از حادثه طبس، برژینسکی به شدت مورد انتقاد مطبوعات قرار گرفت و به منفورترین چهره در دولت کارتر تبدیل شد
پس از کناره گیری از قدرت
برژینسکی ارتباطی ترکیبی با دولت ریگان برقرار کرد. از یک سو، از این دولت به عنوان بدیلی برای مصلحت طلبی دموکرات ها حمایت می کرد، اما از سوی دیگر تأکید بیش از حد این دولت را بر ضوابط سیاه و سفید در سیاست خارجی، قابل انتقاد می دانست.
وی همچنان درگیر امور لهستان بود؛ اعمال حکومت نظامی در سال 1981 در این کشور و حمایت اروپای غربی از چنین اقدامی تحت عنوان برقراری ثبات، به شدت مورد انتقاد وی قرار گرفت. برژینسکی پیش از سفر معاون رئیس جمهور وقت، یعنی جرج دبلیو. اچ. بوش به لهستان در سال 1987 برای کمک به نهضت اتحاد لهستان، اطلاعات لازم را در اختیار وی قرار داد.
در سال 1985، در دولت ریگان، برژینسکی یکی از اعضای کمیسیون تسلیحات شیمیایی رئیس جمهور بود. از سال 1987 تا 1988 وی در شورای امنیت ملی آمریکا ـ کمیسیون استراتژی کلان و بلند مدت وزارت دفاع[66] ـ خدمت می کرد. از سال 1987 تا 1989 نیز در جمع هیئت مشاورین اطلاعاتی خارجی رئیس جمهور[67]، مشغول به کار بود.
برژینیسکی در کنار ویکتور یوچنکو
در سال 1988، برژینسکی معاونت بوش را در کارگروه مشاوره امنیت ملی[68] بر عهده داشت و از بوش برای ریاست جمهوری حمایت کرده و ارتباط خود را با حزب دموکرات قطع کرد. در همان سال کتاب«شکست بزرگ» را منتشر ساخت و در آن شکست اصلاحات میخائیل گرباچوف رئیس جمهور شوروی و فروپاشی این کشور را ظرف چند دهه آتی، پیش بینی کرد. وی در این کتاب پنج احتمال برای آینده اتحادیه جماهیر شوروی مطرح می کند:
1. پلورالیزه کردن موفقیت آمیز جامعه
2. بحران طولانی مدت
3. تجدید رکود و حرکت به سمت انحطاط
4. کودتا (توسط ک. گ. ب یا ارتش شوروی)
5. سرنگونی کامل رژیم کمونیستی
از نگاه او با توجه به اوضاع و احوال آن زمان «فروپاشی در مقایسه با بحران طولانی مدت، گزینه محتمل تری» بود. وی همچنین پیش بینی کرد که به احتمال 50 درصد در سال 2017 همچنان رگه هایی از کمونیسم در اتحادیه جماهیر شوروی باقی بماند. نظام شوروی در پی ناکامی مسکو در ممانعت از اعلام استقلال لیتوانی، جنگ ناگورنو ـ قره باغ در اواخر دهه 1980 و ناآرامی و خونریزی در دیگر جمهوری ها، در سال 1991 از هم فروپاشید. این سرانجام، کمتر از آن چیزی بود که برژینسکی و دیگران پیش بینی کرده بودند.
در سال 1989 کمونیست ها نتوانستند از نیروهای خود در لهستان حمایت کنند و نهضت اتحاد لهستان در انتخابات عمومی پیروز شد. چندی بعد در همان سال، برژینسکی به روسیه سفر کرد و از نماد یادبود قتل عام کاتین [69] (که توسط ارتش سرخ استالین انجام شده بود) دیدن کرد. ده روز پس از این، دیوار برلین فرو ریخت و حکومت های تحت حمایت شوروی در شرق اروپا به تدریج متزلزل شدند.
برژینسکی در سال 1990، سرخوشی های ناشی از اوضاع و احوال پس از جنگ سرد را بسیار خطر آفرین اعلام کرد. وی صراحتاً با جنگ خلیج [فارس] مخالفت کرد و بر این باور بود که آمریکا حمایت بین المللی را که با شکست اتحادیه جماهیر شوروی به دست آورده است هزینه خواهد کرد و این می تواند خشم و نفرت گسترده ای را در میان مردم جهان عرب علیه آمریکا به همراه داشته باشد.وی این رویکرد خود را در کتاب «خارج از کنترل» در سال 1992 تشریح کرد.
با این حال در سال 1993 برژینسکی تعلل دولت کلینتون را برای دخالت در جنگ داخلی یوگوسلاوی و اقدام علیه صرب ها، غیر قابل قبول ارزیابی کرد. وی همچنین علیه جنگ اول روس ها علیه چچن سخنرانی کرد و کمیته آمریکایی برقراری صلح در چچن[70] را تأسیس نمود. همزمان با خیزش تدریجی روسیه به سمت توانمندی هر چه بیشتر، برژینسکی روی کار آمدن ولادمیر پوتین ، افسر پیشین ک. گ. ب، پس از بوریس یلتسین را نامطلوب و منفی ارزیابی کرد. از این رو، وی به عنوان یکی از حامیان جدی گسترش توانمندی و نفوذ ناتو، به سخن پراکنی پرداخت.
برژینسکی روی کار آمدن ولادمیر پوتین، افسر پیشین ک. گ. ب، پس از بوریس یلتسین را نامطلوب و منفی ارزیابی میکرد
پس از حملات یازده سپتامبر سال 2001، برژینسکی آماج انتقادات کسانی قرار گرفت که پیش از این از تصمیمات وی در ایجاد و حمایت از شبکه مجاهدین افغانستان جانبداری می کردند؛ شماری از افراد این شبکه طالبان و شمار دیگر القاعده را شکل دادند. او نیز با مطرح ساختن اینکه حمله اتحادیه جماهیر شوروی به افغانستان سبب رادیکالیزه شدن یک جامعه مسلمان نسبتاً با ثبات شد، از خود دفاع کرد. با این حال، برژینسکی متهم به آن است که «با تقویت نیروهای افغان، اسباب حمله شوروی را به افغانستان فراهم آورد و پای ایشان را به «دام افغانستان» باز کرد.»
برژینسکی یکی از منتقدین جدی «جنگ علیه تروریسم»ی است که دولت جرج دبلیو بوش آغاز کرد. برخی او را به دلیل دوستی با پال ولفویتز و کتابی که در سال 1997 با عنوان «میز شطرنج بزرگ» منتشر کرد، نومحافظه کار می دانند. با این حال در سال 2004 کتاب «انتخاب» را به نگارش درآورد که در واقع شرح و بسط «میز شطرنج بزرگ» بود، اما در آن به شدت از سیاست خارجی جرج دبلیو بوش انتقاد کرد. وی از کتاب «لابی اسرائیلی و سیاست خارجی آمریکا» دفاع کرد و به شدت با حمله آمریکا به عراق در سال 2003 مخالف بود.
در آگوست سال 2007 برژینسکی از باراک اوباما، کاندیدای دموکرات ریاست جمهوری حمایت کرد. وی در این باره چنین اظهار نظر می کند که «اوباما وجه جدید چالش و لزوم اتخاذ رویکردی جدید را درک کرد و تعریف جدیدی از نقش آمریکا در جهان ارائه کرد.» همچنین گفت: «آنچه که اوباما را برای من جذاب می کند این است که او فهمیده است که ما اکنون در جهانی بسیار متفاوت زندگی می کنیم؛ جایی که باید با طیف وسیع و متنوعی از فرهنگ ها و مردم مختلف ارتباط برقرار کنیم.»
در سپتامبر 2007، اوباما در خلال سخنرانی در مورد جنگ عراق، از برژینسکی به عنوان «یکی از برجسته ترین اندیشمندان آمریکا» یاد کرد، اما برخی از مفسرین حامی اسرائیل، انتقادات او را از لابی اسرائیل در آمریکا، زیر سؤال بردند؛ در سپتامبر 2009، برژینسکی در مصاحبه ای با دیلی بیست[71]، در پاسخ به این سؤال که رئیس جمهور اوباما در برابر حمله هوایی احتمالی اسراییل به ایران تا چه حد باید مقاومت کند، گفت: «ما به هیچ وجه کودکانی صغیر و ناتوان نیستیم. آنها برای انجام این اقدام باید در گستره هوایی ما در عراق پرواز کنند. آیا قرار است که ما دست روی دست گذاشته و هیچ کاری نکنیم و فقط نظاره گر باشیم.» برخی از مفسرین حامی اسرائیل این اظهارات را مبنی بر آن دانستند که آمریکا برای جلوگیری از حمله به ایران جت های اسرائیلی را سرنگون خواهد کرد.
در سپتامبر 2007، اوباما در خلال سخنرانی در مورد جنگ عراق، از برژینسکی به عنوان "یکی از برجسته ترین اندیشمندان آمریکا" یاد کرد
مشاور امنیت ملی کارتر
کارتر برژینسکی را به سمت مشاور امنیت ملی خود برگزید، زیرا خواهان قرار گرفتن فردی در این جایگاه بود تا او را از مشاوره های به روز برای تصمیم گیری در عرصه سیاست خارجی، بهرمند سازد. برژینسکی سمت شورای امنیت ملی بازسازی شده ای را بر عهده گرفت که تنها یکی از بازیگران بسیار در عرصه سیاست گذاری خارجی آمریکا بود.
تمرکز برژینسکی بر روابط میان شرق و غرب در دولتی که بیشتر بر روابط میان شمال و جنوب و حقوق بشر تأکید داشت، انجام وظیفه را برای او دشوار می ساخت.
در آغاز کار، کارتر کارمندان شورای امنیت ملی را به نصف و شمار کمیته های مختلف این شورا را از هشت به دو کمیته، کاهش داد. تمام مسائلی که به شورای امنیت ارجاع داده می شد، توسط یکی از دو کمیته جدید، کمیته بازبینی سیاست ها[72] یا کمیته هماهنگی های ویژه[73]، بررسی می شد. کمیته بازبینی سیاست ها بر مسائل خاصی تمرکز داشت و سرپرستی آن به صورت گردشی بود. ریاست کمیته هماهنگی های ویژه همواره بر عهده برژینسکی بود؛ موقعیتی که برای کسب آن وادار به مذاکره با کارتر شد. کارتر معتقد بود واگزاری تصدی گری تنها یکی از این دو کمیته به رئیس شورای امنیت ملی از نفوذ بسیار و فایق آمدن شورای امنیت ملی بر تصمیم گیری های دستگاه سیاست خارجی آمریکا جلوگیری می کند؛ امر نامطلوبی که در دوران ریاست کیسینجر بر شورای امنیت ملی دولت نیکسون تجربه شده بود.
کمیته هماهنگی های ویژه موظف به انجام وظایف مختلفی بود که وزارت خانه های مختلف را با یکدیگر مرتبط می ساخت، از جمله نظارت بر فعالیت های اطلاعاتی، ارزیابی کنترل تولید تسلیحات و مدیریت بحران. بخش قابل توجهی از زمان و نیروی کمیته هماهنگی های ویژه در دوران ریاست جمهوری کارتر، صرف مسائل مربوط به امضای معاهده منع تکثیر تسلیحات استراتژیک شد.
نشست شورای امنیت ملی در دوران کارتر تنها 10 بار برگزار شد(در مقایسه با 120 نشستی که در 8 سال ریاست جمهوری نیکسون و فورد برگزار شد). در مقابل کارتر به برگزاری نشست های غیر رسمی و مکرر اقدام کرد و آن را به مثابه ابزاری مؤثر برای تصمیم سازی می دانست. این جلسات معمولاً با حضور معاون رئیس جمهور، وزرای خارجه و دفاع، برژینسکی و مشاورین ارشد داخلی، برگزار می شد. برژینسکی به صورت هفتگی مسائل و موضوعات مربوط به سیاست خارجی را با رئیس جمهور در میان می گذاشت و پیشنهادات خود را برای انجام اقدامات در خور اوضاع، ارائه می کرد.
از همان ابتدای کار، برژینسکی مطمئن بود که ساختار ارتباطاتی جدید شورای امنیت ملی این امکان را به او می دهد تا تأثیر به سزایی بر سیاست خارجی آمریکا داشته باشد. در حالی که به خوبی می دانست کارتر نمی خواهد کیسینجر دیگری در کنار او قرار گیرد، برژینسکی کاملاً مطمئن بود که رئیس جمهور نمی خواهد که ونس هم به دالاس دیگری تبدیل شود و خواهان آن بود که در مورد تصمیمات کلیدی خارجی، شخصاً اظهار نظر کند.
برژینسکی مطمئن بود که ساختار ارتباطاتی جدید شورای امنیت ملی این امکان را به او می دهد تا تأثیر به سزایی بر سیاست خارجی آمریکا داشته باشد
در دوران ریاست جمهوری کارتر، قدرت برژینسکی به تدریج در حیطه عملیاتی افزایش یافت. وی نقش مأمور مخفی رئیس جمهور را ایفا می کرد. برای مثال، در سال 1987 برژینسکی به منظور ایجاد بستری مناسب برای عادی سازی روابط آمریکا و جمهوری خلق چین، به پکن سفر کرد. درست همانند کسینجر، برژینسکی با سفیر شوروی، دوبریانین[74]، ارتباط شخصی خاص خود را داشت. برژینسکی با به کار گیری شماری از کارمندان خود اوضاع و احوال و مراسلات مختلف وزارت خارجه را بررسی و بازبینی می کرد و در صورت لزوم با در جریان گذاشتن رئیس جمهور و تشخیص وی پیشنهادات لازم را به وزارت خارجه ارائه می داد. وی همچنین یک سخنگوی مطبوعاتی برای خود برگزید و حضور مکرر او در مصاحبه های تلویزیونی او را به چهره ای شناخته شده در نزد مردم تبدیل کرده بود؛ البته میزان شناخت مردم از او به اندازه کیسینجر در دوران ریاست جمهوری نیکسون نبود.
اختلاف شدید با سایروس ونس
حمله نظامی شوروی به افغانستان در دسامبر 1979 بر وخامت روابط میان ونس و برژینسکی افزود. ونس بر این باور بود که برژینسکی با برقراری ارتباط میان معاهده منع تکثیر تسلیحات استراتژیک و فعالیت های شوروی و افزایش انتقادات داخلی آمریکا از معاهده شماره دو منع تکثیر تسلیحات استراتژیک، برژنف را به حمله نظامی علیه افغانستان، متقاعد کرده است. درمقابل برژینسکی بعدها اعلام کرد که وی تمام تلاش خود را برای صیانت از «استقلال» افغانستان به کار گرفت اما مخالفت های وزارت خارجه، اقدامات او را عقیم گذارد. یکی از کارگروه های افغانستان در شورای امنیت ملی گزارشات متعددی در مورد اوضاع نابه سامان سال 1979 منتشر کرد، اما کارتر توجهی به آنها نکرد تا اینکه حمله شوروی تمام تصورات او را در مورد اوضاع و احوال منطقه بر هم زد. پس از این ماجرا بود که وی از تصویب معاهده شماره دو منع تکثیر تسلیحات استراتژیک صرف نظر کرد و سیاست های ضد شوروی برژینسکی را در دستور کار قرار داد.
انقلاب ایران، آخرین تلنگری
بود که بر روابط میان ونس و برژینسکی زده شد. با رشد و افزایش ناآرامی ها،
این دو نظرات اساساً متفاوتی در مورد این تحولات داشتند. برژینسکی خواهان
کنترل انقلاب بود و معتقد بود باید با استفاده از اقدام نظامی مانع روی کار
آمدن آیت الله خمینی شوند. در حالی که ونس خواهان تعامل و پذیرش جمهوری
اسلامی ایران بود. در نتیجه، کارتر نتوانست رویکردی قاطع در مورد ایران
اتخاذ کند. با تسخیر سفارت آمریکا در ایران و ماجرای گروگان گیری، حمله
شوروی به افغانستان و هر چه عمیق تر شدن بحران اقتصادی، اوضاع و احوال
بحرانی سال های 1979 و 1980، بحرانی تر شد. در این میان دیدگاه های ضد
شوروی برژینسکی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت اما رویکرد او نیز نتوانست
از التهاب دولت کارتر بکاهد. ونس در پی عملیات ناموفق نجات گروگان های
آمریکایی در مارس 1980 استعفا داد.
انقلاب ایران، آخرین تلنگری بود که بر روابط میان ونس و برژینسکی زده شد
مهمترین سیاست گذاری ها
در دهه 1960 برژینسکی، که در شورای سیاست گذاری وزارت خارجه مشغول به کار بود، استراتژی رویارویی مسالمت آمیز را به منظور تضعیف بلوک شوروی و تشویق رئیس جمهور جانسون طراحی کرد؛ رویارویی مسالمت آمیز که در اکتبر 1966 به عنوان استراتژی کلان آمریکا پذیرفته شد، تشنج زدایی را در رأس اقداماتی قرار داد که برای تجدید اتحاد آلمان صورت گرفت و از این رو به عنوان اولویت شماره یک آمریکا مطرح شد.
در دهه 1970 و 1980، یعنی اوج فعالیت در عرصه سیاست، برژینسکی تشکیل کمیسیون سه جانبه را به منظور هر چه نزدیک تر ساختن آمریکا، ژاپن و اروپا کلید زد. این سه بازیگر، به عنوان پیشرفته ترین قدرت های اقتصادی دنیا، جمعیتی را در خود جای می دادند که همکاری ایشان می توانست مانع سختی در برابر دنیای کمونیست به وجود آورد.
برژینسکی در دوران خدمت خود در کاخ سفید، بر محوریت حقوق بشر به عنوان ابزاری برای قرار دادن اتحادیه جماهیر شوروی در موضع انفعال، تأکید می کرد. وی به همراه جیمی کارتر در کمپ دیوید، به عقد معاهده صلح اسرائیل و مصر کمک کرد. وی با تلاش های فراوان نهضت اتحاد لهستان و مبارزان افغانی را در برابر حمله شوروی تقویت کرد و به صورت مخفی جنبش های استقلال طلبانه ملی در اتحادیه جماهیر شوروی را نیز تجهیز نمود. وی نقشی کلیدی در عادی سازی روابط آمریکا و جمهوری خلق چین و پیشرفت همکاری های استراتژیک مشترک این دو ایفا کرد و روابط مستحکمی را با دنگ ژیائو پِنگ برقرار ساخت.
در دهه 1990 طرحی استراتژیک برای صیانت از استقلال اوکراین طراحی کرد؛ از یک سو به منظور جلوگیری از تجدید حیات امپراطوری روسیه و از سوی دیگر به منظور سوق دادن روسیه به سمت اتحاد با غرب تا از این طریق مانع «پلورالیزم ژئوپلیتیکی» روسیه در فضای اتحادیه جماهیر شوروی سابق شود. وی «طرحی برای اروپا» را به منظور گسترش ناتو تا کشورهای حوزه بالتیک پی ریزی کرد. وی همچنین به عنوان نماینده کلینتون به آذربایجان سفر کرد و مقدمات قرارداد خطوط لوله باکو ـ تفلیس ـ جیهان را آماده کرد. سپس به عنوان یکی از اعضای شورای مشاوران افتخاری[75] اتاق بازرگانی آمریکا-آذربایجان[76]، انتخاب شد. برژینسکی با کمک لین کرکلند[77]، توانست بودجه بنیاد آزادی لهستان ـ آمریکا[78] را، که توسط آمریکا تأمین مالی می شد، از 112 میلیون دلار به تدریج تا 200 میلیون دلار افزایش دهد.
وی همه تلاش خود را به کار گرفت تا آمریکا نقش یک رهبر را در عرصه جهانی ایفا کند؛ البته با اتکا بر ائتلاف سازی و به شدت مخالف سیاست های یک جانبه گرایانه بود و اعتقاد داشت چنین سیاست هایی اعتبار جهانی آمریکا را نابود می کند و باعث انزوای جهانی آمریکا می شود.
برژینیسکی همه تلاش خود را به کار گرفت تا آمریکا نقش یک رهبر را در عرصه جهانی ایفا کند
افغانستان
برژینسکی، که به طراحی سیاست هایی سرسختانه علیه اتحادیه جماهیر شوروی شناخته می شد، در سال 1979 تلاش های جدی را در جهت حمایت از گروه مجاهدین در پاکستان و افغانستان آغاز کرد؛ این تلاش ها توسط سرویس های امنیتی پاکستان و حمایت های مالی آژانس مرکزی اطلاعات (سی آی اِی) آمریکا و ام آی سیکس[79] انگلستان جامه عمل به خود گرفت. بخشی از برنامه های سی آی اِی توسط کارشناسان بخش فعالیت های ویژه[80] صورت می گرفت که شامل تجهیز، آموزش و راهنمایی مجاهدین افغان می شد. هدف از این سیاست اساساً توانمند سازی اسلام رادیکال و نیروهای ضد کمونیست بود تا از این طریق حزب دموکراتیک خلق افغانستان که سکولار کمونیست و حاکم بر افغانستان بود، سرنگون گردد. از این رو کودتا علیه حافظ الله امین و جنگ قدرت میان اعضای انشعاب پرچم از حزب دموکراتیک خلق افغانستان که مورد حمایت شوروی بود، در نهایت منجر به دخالت نظامی شوروی شد.
سال ها بعد، در مصاحبه ای که آرشیو امنیت ملی سی ان ان در سال 1997 با برژینسکی ترتیب داد، وی آن استراتژی را که در دولت کارتر علیه شوروی در سال 1979 طراحی شده بود، چنین تشریح کرد:
پس از اینکه شوروی وارد خاک افغانستان شد، بلافاصله یک روند دوگانه را آغاز کردیم. اولین روند واکنش ها و تحریم هایی را در بر می گرفت که اتحادیه جماهیر شوروی را هدف قرار می داد و هم وزارت خارجه و هم شورای امنیت ملی فهرست بلند بالایی از تحریم هایی که می بایست اتخاذ می شد تهیه و اقداماتی را که می توانست هزینه های شوروی را افزایش دهد طراحی کردند. روند دوم اقدامات منجر به سفر من به پاکستان یک ماه پس از حمله شوروی به افغانستان شد؛ هدف از این سفر انجام هماهنگی لازم برای اقدامی مشترک با پاکستانی ها بود؛ در این اقدام تلاش می شد زمان درگیری و تلفات شوروی تا آنجا که ممکن است بالا برود. از این رو هماهنگی هایی نیز با سعودی ها، مصری ها، انگلستان و چین صورت گرفت و از منابع مختلف تسلیحات لازم را در اختیار مجاهدین قرار دادیم ـ برای مثال مقداری تسلیحات ساخت شوروی از مصر و چین تهیه شد. حتی مقداری سلاح از حکومت کمونیستی چک اسلواکی تهیه کردیم؛ آمادگی پذیرش انگیزه های مادی، این حکومت کمونیستی را در برابر خواسته ما تسلیم کرد. همچنین با توجه به فساد گسترده در میان ارتش شوروی، در برخی موارد از خود ارتش شوروی در افغانستان برای مجاهدین سلاح خریداری شد.
میلت بِردن[81] در کتاب «دشمن اصلی»[82] می نویسد که برژینسکی در سال 1980، با عقد قراردادی با ملک خالد، پادشاه عربستان سعودی، از او تعهد گرفت تا کمک های آمریکا را به دست افغان ها برساند و اطمینان حاصل کرد که بیل کیسی[83] در دولت ریگان همچنان انجام این قرارداد را پیگیری می کند.
در سال 1979 تلاش های جدی را در جهت حمایت از گروه مجاهدین در پاکستان و افغانستان آغاز کرد
بنابر برخی اظهارات سیاست، آمریکا در این باره که حتی برای خود مجاهدین افغان نیز ناشناخته بود، بخشی از یک استراتژی کلان بود که قرار بود «شوروی ها را به انجام یک حمله نظامی تشویق کند.» در این میان مصاحبه ای با مشاور امنیت ملی یعنی برژینسکی به چشم می خورد که در آن از قول او گفته شده است که کمک های آمریکا به مجاهدین پیش از حمله شوروی، اقدامی بود به منظور تشویق شوروی ها به انجام این حمله. برژینسکی شخصاً صحت این مصاحبه را تکذیب کرد. بنا بر گفته های برژینسکی، یک کارگروه کارشناسان مسائل افغانستان در شورای امنیت ملی با تهیه گزارش های متعددی از اوضاع نابه سامان افغانستان در سال 1979 خبر داد، اما رئیس جمهور کارتر توجهی به این مطالب نکرد تا اینکه حمله شوروی به خاک افغانستان تصورات او را از اوضاع و احوال منطقه، بر هم زد. برژینسکی مدعی شده است که آمریکا پیش از آغاز حمله «رسمی»، کمک های مالی اندک و ادوات ارتباطاتی مختصری برای مجاهدین فراهم آورد که این اقدام تنها واکنشی بود به استقرار نیروهای شوروی در مرز افغانستان و کودتای 1978 و هدف آن بود که از تجاوزگری و تعدی هر چه بیشتر شوروی در این منطقه جلوگیری به عمل آید. بنا بر مطالب دو سندی که از حالت محرمانه خارج شده اند، اندکی پیش از حمله شوروی، کارتر با امضای اسناد مذکور «فراهم آوردن کمک لازم برای مجاهدین افغان را به صورت یک جانبه یا از طریق کشور ثالث چه در قالب کمک های مالی و چه به صورت کمک های غیر مالی» تأیید کرد و دستور داد «تبلیغات مخفی» در «سراسر دنیا» به منظور «تضعیف» حکومت چپ در افغانستان صورت گیرد و «آن را مستبد و آلت دست اتحادیه جماهیر شوروی» و «تلاش مجاهدین افغان را در جهت باز پس گیری استقلال کشورشان» جلوه دهند.
بهرحال شکی وجود ندارد که برژینسکی از فراهم آوردن کمک نظامی برای مجاهدین حمایت می کرد، در حالی که وزارت خارجه تحت زمامت ونس به دنبال یک راه حل مسالمت آمیز بود.
فرانسیس فوکویاما در کنار برژینیسکی
برژینسکی خواهان تجهیز مجاهدین بود چرا که مدعی بود که «می بایست هر چه زودتر این منازعه با پایان برسد.» اما «در مورد آغاز این حمله به هیچ وجه خود را مقصر نمی داند» و تصریح می کند «حتی اگر ما به مجاهدین کمک نمی کردیم آنها بدون این کمک به مبارزات خود ادامه می دادند چرا که پول بسیاری را از دولت های عربی حاشیه خلیج فارس جذب کرده بودند. آنها به این دلیل که ما از ایشان خواستیم، دست به اسلحه نبردند. آنها مبارزند و خواهان استقلال. بنابراین نمی توانند حضور نظامیان مسلح را در خاک کشور خود تحمل کنند. تأمین سلاح و تجهیز ایشان گامی مهم در جهت شکست دادن شوروی بود و تا آنجا که به من مربوط می شود، این اقدام، اقدام صحیحی بود.» وی در پاسخ به این سؤال که «بنابراین آمریکا پس از اینکه روس ها حمله خود را آغاز کردند به کمک مجاهدین شتافت نه پیش از آن؟» گفت: «کمک های نظامی؟ مسلماً بعد از حمله. هیچ شکی در این باره نیست. اگر باور ندارید سندی را بر خلاف این گفته ارائه کنید[!].»
یکی از پرهزینه ترین و طولانی ترین عملیات های مخفی سیا، کمک های نظامی این سازمان به مجاهدین افغانستان بود. سیا کمک های خود را از طریق سرویس مخفی پاکستان، یعنی سرویس اطلاعات داخلی[84] به دست مجاهدین بنیاد گرای افغانستان می رساند. این عملیات، عملیات سیکلون[85] نام گرفت. رقمی بین 3 تا 20 میلیارد دلار آمریکا برای تجهیز و آموزش این نیروها هزینه شد. گفته می شود اسامه بن لادن نیز در میان کسانی بود که از کمک های آمریکا بهرمند شد که البته آمریکا این گفته را رد می کند و مدعی است که به هیچ وجه از «عرب های افغان» حمایت نکرده است.
مطالعه ای که در سال 2002 در این باره انجام شد نشان داد که در هنگامه انقلاب اسلامی در ایران، آمریکا به دنبال برقراری روابط حسنه با افغانستان بود؛ از این رو حمله شوروی ها به این کشور زمینه را برای بسط نفوذ آمریکا در افغانستان فراهم آورد؛ شکل گیری القاعده را می توان تا حدودی به دلیل تجهیزات و کمک های مالی میلیاردی آمریکا در حمایت از مجاهدین افغانستان برای بیرون راندن نیروهای شوروی از این کشور نسبت داد.
ایران
شاه
ایران در مواجه با انقلاب اسلامی از آمریکا طلب کمک کرد. ایران به لحاظ
استراتژیک جایگاه بسیار مهمی را در سیاست خارجی آمریکا به خود اختصاص می
داد. ویلیام سولیوان، سفیر آمریکا در ایران، مکرراً به « پهلوی اعلام کرد
که برژینسکی اطمینان خاطر داده است که آمریکا به صورت همه جانبه از ایران
حمایت خواهد کرد.» در 4 نوامبر 1978 برژینسکی با شاه تماس گرفت و گفت که
آمریکا «تا آخرین لحظه با او خواهد بود». در همین زمان، برخی از مقامات
ارشد وزارت خارجه اعلام کردند که شاه می بایست کشور را ترک کند، بدون در
نظر گرفتن اینکه چه کسی جای او را خواهد گرفت. برژینسکی و جیمز شلزینگر[86]،
وزیر انرژی آمریکا (که در دوره ریاست جمهوری جرالد فورد وزارت دفاع را بر
عهده داشت)، همچنان بر حمایت نظامی آمریکا از شاه جانبداری می کردند. حتی
در آخرین روزهای منتهی به انقلاب، هنگامی که سرنوشت شاه قطعی شده بود،
برژینسکی همچنان از حمله به ایران برای باقی نگاه داشتن ایران در پایگاه
آمریکا، حمایت می کرد. کارتر نیز نتوانست در مورد استفاده صحیح از نیروی
نظامی برای انجام یک کودتای آمریکایی دیگر در این کشور، تصمیم گیری کند. او
همچنین به ناو هواپیمابر کانستلیشن[87] دستور آماده باش داد اما در نهایت نتوانست مانع تغییر رژیم در ایران شود.
در
حال حاضر برژینسکی معتقد است که آمریکا توانایی پرداخت هزینه هر گونه
واکنش ایران در برابر حمله احتمالی این کشور به تأسیسات هسته ای ایران را
نخواهد داشت. همچنین چنین اقدامی می تواند اسرائیل را نیز در معرض خطر قرار
دهد.
در 4 نوامبر 1978 برژینسکی با شاه تماس گرفت و گفت که آمریکا "تا آخرین لحظه" با او خواهد بود
چین
کارتر اندکی پس از روی کار آمدن در سال 1977، بر موضع حمایتی آمریکا از ابلاغیه شانگهای[88] تأکید کرد. آمریکا و جمهوری خلق چین در 15 دسامبر 1978 اعلام کردند که هر دو کشور از تاریخ 1 ژانویه 1979 روابط دیپلماتیک خود را آغاز خواهند کرد. این اعلامیه آمریکا را ملزم می ساخت روابط خود را با جمهوری چین در تایوان قطع کند. منافع و پیامد های مهمی که ارتباط مسالمت آمیز با چین برای آمریکا به همراه می آورد، همواره مورد تأکید برژینسکی، مشاور امنیت ملی وقت، بود.
مهمترین وجه استراتژیک روابط آمریکا و چین، تأثیر این روابط بر جنگ سرد بود. چین بیش از آن به عنوان بخشی از بلوک چین ـ شوروی، تلقی نمی شد بلکه به مثابه قطب سوم قدرتی بود که به آمریکا در رویارویی با اتحادیه جماهیر شوروی کمک می کرد.
در ابلاغیه مشترک برقراری ارتباطات دیپلماتیک[89] به تاریخ 1 ژانویه 1979، آمریکا پکن را به جای تایپه به رسمیت شناخت. آمریکا در ابلاغیه شانگهای جایگاه جمهوری خلق چین و تنها یک چین را به رسمیت پذیرفت و تایوان را بخشی از چین اعلام کرد. پکن نیز تصدیق کرد که آمریکا می تواند به ارتباطات تجاری، فرهنگی و دیگر ارتباطات غیر رسمی خود با تایوان ادامه دهد.
علاوه بر قطع رابطه با جمهوری چین، دولت کارتر به صورت یکجانبه معاهده دفاعی دو جانبه چین ـ آمریکا[90] را فسخ و نیروهای نظامی خود را از تایوان بیرون کشید و به تدریج فروش تسلیحات به جمهوری چین را کاهش داد. بسیاری از نمایندگان کنگره، به ویژه جمهوری خواهان، مخالف سیاست هایی بودند که دولت در قبال جمهوری چین، به عنوان یکی از متحدین ضد کمونیست در جنگ سرد، اتخاذ شده بود.
دنگ ژیائوپینگ، نخست وزیر جمهوری خلق چین، در ژانویه 1979 به واشنگتن دی . سی سفر کرد و آغاز تبادلات سطح بالای این دو کشور را کلید زد. این سفر سر از توافقات دو جانبه بسیاری شد، به ویژه در عرصه علمی، تکنولوژیک و تبادلات فرهنگی و روابط تجاری. از اوایل سال 1979، آمریکا و جمهوری خلق چین پروژه های تحقیقاتی مشترک و برنامه های همکاری بسیاری را در ضمن موافقت نامه همکاری علمی و تکنولوژیک،[91] بزرگترین برنامه دو جانبه این دو کشور، شکل دادند. در 1 مارس 1979، آمریکا و جمهوری خلق چین به صورت رسمی سفارت های خود را در پکن و واشنگتن افتتاح کردند. در سال 1979، دعاوی خصوصی بسیاری حل و فصل شد و یک توافقنامه تجاری دوجانبه به امضا رسید. والتر موندال،[92] معاون رئیس جمهور آمریکا، در پاسخ به سفر نخست وزیر چین، سفری را در آگوست 1979 به چین ترتیب داد. در این سفر توافقنامه های بسیاری در زمینه امور دریایی، تجارت هوایی و منسوجات منعقد شد و همچنین عهدنامه های کنسولی دوجانبه نیز به امضای دو طرف رسید؛ به اعتقاد برخی مورخین برژینسکی چینی ها را متقاعد کرد که با حمایت از خمر های سرخ[93] در کامبوج، مانع ویتنامی هایی شوند که در حال بسط نفوذ خود در هندوچین بودند.
به اعتقاد برخی مورخین برژینسکی چینی ها را متقاعد کرد که با حمایت از خمر های سرخ در کامبوج، مانع نفوذ ویتنامی ها شوند
کامبوج
آمریکا در جهت پیشبرد سیاست های خود در کامبوج به منظور خارج کردن ویتنامی ها از این کشور، کمک به گروه های چریکی ضد ویتنامی را افزایش داد. در فاصله سال های 1979 و 1981، برنامه جهانی غذا[94]، که تحت نفوذ آمریکا قرار داشت، نزدیک به 12 میلیون دلار کمک غذایی برای تایلند فراهم آورد. در ژانویه 1980، آمریکا کمک های خود به پل پوت، رهبر خمر های سرخ، را در حالی آغاز کرد که وی در تبعید به سر می برد. میزان این حمایت ها از سال 1980 تا 1986 به 85 میلیون دلار بالغ شد؛ برژینسکی با ارسال نامه ای به نشریه نیویورک تایمز در سال 1998، هرگونه کمک دولت زمان وی را به چین برای حمایت از پل پوت انکار کرد!
اعراب ـ اسرائیل
در دهم اکتبر 2007، برژینسکی به همراه تنی چند از مقامات برجسته، نامه ای تحت عنوان «ریسک شکست، دست آوردها را از بین می برد»، به جرج دبلیو بوش و کاندولیزا رایس ، وزیر امور خارجه ارسال کردند. در بخشی از این نامه پیشنهاداتی ارائه شد و در مورد شکست کنفرانس خاورمیانه هشدار داده شده بود که قرار بود به رهبری آمریکا در نوامبر 2007 و با حضور نمایندگان اسرائیلی و فلسطینی برگزار شود. در این نامه همچنین پیشنهاد شده بود که به جای به حاشیه راندن هر چه بیشتر حماس، «گفتگویی جدی و مسالمت آمیز با این سازمان ترتیب داده شود.»
برژینیسکی با نگاه واقع بینانه به موضوعات فلسطین خواهان گفتگویی جدی و مسالمت آمیز با حماس بود
برژینسکی در مصاحبه ای با خبرنگار لس آنجلس تایمز
در سال 2008 در پاسخ به این سؤال که «آیا این درست نیست که برتری نظامی
به عنوان ابزاری خشونت آمیز منجر به دشمنی همیشگی و نه امنیت، خواهد شد؟»
چنین پاسخ گفت: «این نسخه دهی های نومحافظه کاری که اسرائیل نیز در صدور
آنها سهیم است، برای آمریکا و در نهایت برای اسرائیل بسیار مهلک هستند. یک
چنین سیاست هایی منجر به آن می شوند که بخش اعظم مردم خاورمیانه علیه
آمریکا موضع بگیرند. تجربیات ما در عراق هنوز ایشان را از خواب غفلت بیدار
نکرده است. اگر این سیاست های نومحافظه کاری همچنان ادامه یابد، آمریکا
بالاخره از این منطقه وادار به خروج خواهد شد و این آغازی بر پایان اسرائیل
نیز خواهد بود.»
برژینیسکی در کنار دیگر کهنه کاران سیاست های آمریکا
مهمترین تألیفات
- تصفیه همیشگی: سیاست در توتالیتاریسم شوروی؛[95] کمبریج: انتشارات دانشگاه هاروارد (1956)
- بلوک شوروی: اتحاد و منازعه؛[96] انتشارات دانشگاه هاروارد (1967)
- میان دو عصر: نقش آمریکا در عصر تکنترونیک؛[97] نیویورک: انتشارات وایکینگ (1970)
- قدرت و اصول: خاطرات مشاور امنیت ملی، 1981-1977؛[98] نیویورک: فارار، استراوس، گیروکس (مارس 1983)
- نقشه بازی: چارچوبی ژئواستراتژیک برای راهبرد منازعه آمریکا ـ شوروی؛[99] بوستون: انتشارات آتلانتیک مانثلی (ژوئن 1986)
- شکست بزرگ: تولد و مرگ کمونیسم در قرن بیستم؛[100] نیویورک: پسران چارلز اسکریبنر (1989)
- خارج از کنترل: ناآرامی جهانی در آغاز قرن بیست و یکم؛[101] نیویورک: کولیر (1993)
- میز شطرنج بزرگ: اولویت آمریکا و ملزومات ژئواستراتژیک؛[102] نیویورک: بیسیک بوکس (اکتبر 1997)
- انتخاب: سلطه جهانی یا رهبری جهانی؛[103] بیسیک بوکس (مارس 2004)
- فرصت دوباره: رؤسای جمهور و بحران ابرقدرتی آمریکا؛[104] بیسیک بوکس (مارس 2007)
- آمریکا و جهان: گفتگویی در باب آینده سیاست خارجی آمریکا؛[105] بیسیک بوکس (سپتامبر 2008)
دیگر کتب و تک نگاری ها
- ناسیونالیسم روسو ـ شوروی؛[106] تز پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مک گیل (1950)
- کنترل سیاسی در ارتش شوروی: مطالعه ای بر گزارش های افسران پیشین شوروی؛[107] نیویورک، برنامه پژوهشی اتحادیه جماهیر شوروی (1954)
- دیکتاتوری توتالیتاریسم و اوتوکراسی؛[108] کمبریج: انتشارات دانشگاه هاروارد (1956)
- ایدئولوژی و قدرت در سیاست شوروی؛[109] نیویورک پراگر (1962)
- قدرت سیاسی: آمریکا/ اتحادیه جماهیر شوروی؛[110] با همکاری ساموئل هانتینگتون، نیویورک: انتشارات وایکینگ (آوریل 1963)
- جایگزینی برای تفکیک: درکی وسیع تر از نقش آمریکا در اروپا؛[111] مرکز مطالعات سیاست گذاری آتلانتیک، نیویورک: مک گراو هیل (1965)
- پیامد های تغییر برای سیاست خارجی آمریکا؛[112] وزارت امور خارجه (1967)
- سیاست بین الملل در عصر تکنترونیک؛[113] انتشارات دانشگاه سوفیا (1971)
- جوانه شکننده: بحران و تغییر در ژاپن؛[114] نیویورک: هارپر و راو (1972)
- امنیت آمریکا در جهان وابستگی ها؛[115] با همکاری ادوارد هالی، راومن و لیتل فیلد (سپتامبر 1988)
- در جستجوی امنیت ملی؛[116] با همکاری مارین استرمکی، بولدر: انتشارات وست ویو (سپتامبر 1988)
- نظام سیاسی شوروی: دگرگونی یا انحطاط؛[117] انتشارات ایروینگتون (آگوست 1993)
- روسیه و استقلال کشورهای مشترک المنافع: اسناد، اطلاعات و تحلیل؛[118] با همکاری پایژ سولیوان، آرمونک: ام. ای. شارپ (1996)
- سه گانه ژئواستراتژیک: زندگی در کنار چین، اروپا و روسیه؛[119] مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل (دسامبر 2000)
[1]. Center for Strategic & International Studies
[2]. Institute of International Education
[3]. International Advisory Board, Journal of Democracy
[4]. Academy of Political Science
[5]. National Endowment for Democracy
[6]. Amnesty International
[7]. American Turkish Council
[8]. American-Ukranian Advisory Committee
[9]. Polish-American Enterprise Fund
[10]. Chemical Warfare Commission
[11]. Lyndon Baines Johnson
[12]. National Security Advisory Task Force
[13]. Hubert H. Humphrey
[14]. NSC-Defense Department Commission on Integrated Long-Term Strategy
[15]. Foreign Intelligence Advisory Board
[16]. Strategic Arms Limitation Treaty (SALT II)
[17]. Torrijos-Carter Treaties
[18]. Institute on Communist Affairs
[19]. Paul H. Nitze School of Advanced International Studies
[20]. Center for Strategic and International Studies
[21]. Trąby coat of arms
[22]. Brzeżany
[23]. Galicia
[24]. Tadeusz Brzeziński
[25]. Great Purge
[26]. Emilie Benes
[27]. McGuire Woods LLP
[28]. Morning Joe
[29]. Ian Brzezinski
[30]. Booz Allen Hamilton
[31]. International Security Program
[32]. Atlantic Council’s Strategic Advisors Group
[33]. McGill University
[34]. Jan Nowak-Jezioranski
[35]. Radio Free Europe
[36]. Carl J. Friedrich
[37]. Rollback
[38]. Dwight Eisenhower
[39]. John Foster Dulles
[40]. Soviet Bloc: Unity and Conflict
[41]. Council on Foreign Relations
[42]. Bilderberg Group
[43]. Peaceful Engagement in Eastern Europe
[44]. Foreign Affairs
[45]. Great Society
[46]. Adam Michnik
[47]. Polish Solidarity
[48]. De Gaulle
[49]. Policy Planning Council
[50]. Hubert Humphrey
[51]. Conference for Security and Co-opration in Europe
[52]. Between Two Ages: America's Role in the Technetronic Era
[53]. Trilateral Commission
[54]. David Rockefeller
[55]. Helsinki process
[56]. Charter 77
[57]. Cyrus Vance
[58]. Helmut Schmidt
[59]. Cardinal Stefan Wyszynski
[60]. Cardinal Karol Wojtyła
[61]. Rapid Deployment Forces
[62]. Operation Eagle Claw
[63]. Delta Force
[64]. Special Forces
[65]. Presidential Medal of Freedom
[66]. Defense Department Commission on Integrated Long-Term Strategy
[67]. President's Foreign Intelligence Advisory Board
[68]. National Security Advisory Task Force
[69]. Katyn Massacre
[70]. American Committee for Peace in Chechnya
[71]. The Daily Beast
[72]. Policy Review Committee
[73]. Special Coordinating Committee
[74]. Dobrynin
[75]. Honorary Council of Advisors
[76]. U.S.-Azerbaijan Chamber of Commerce (USACC)
[77]. Lane Kirkland
[78]. Polish-American Freedom Foundation
[79]. MI6
[80]. Special Activities Division
[81]. Milt Bearden
[82]. The Main Enemy
[83]. Bill Casey
[84]. Inter-Services Intelligence (ISI)
[85]. Operation Cyclone
[86]. James Schlesinger
[87]. Constellation
[88]. Shanghai Communique
[89]. Joint Communique on the Establishment of Diplomatic Relations
[90]. Sino-American Mutual Defense Treaty
[91]. Agreement on Cooperation in Science and Technology
[92]. Walter Mondale
[93]. Khmer Rouge
[94]. World Food Program
[95]. The Permanent Purge: Politics in Soviet Totalitarianism
[96]. Soviet Bloc: Unity and Conflict
[97]. Between Two Ages : America's Role in the Technetronic Era
[98]. Power and Principle: Memoirs of the National Security Adviser, 1977–1981
[99]. Game Plan: A Geostrategic Framework for the Conduct of the U.S.-Soviet Contest
[100]. Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century
[101]. Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the 21st Century
[102]. The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives
[103]. The Choice: Global Domination or Global Leadership
[104]. Second Chance: Three Presidents and the Crisis of American Superpower
[105]. America and the World: Conversations on the Future of American Foreign Policy
[106]. Russo-Soviet Nationalism
[107]. Political Control in the Soviet Army: A Study on Reports by Former Soviet Officers
[108]. Totalitarian Dictatorship and Autocracy
[109]. Ideology and Power in Soviet Politics
[110]. Political Power: USA/USSR
[111]. Alternative to Partition: For a Broader Conception of America's Role in Europe
[112]. The Implications of Change for United States Foreign Policy
[113]. International Politics in the Technetronic Era
[114]. The Fragile Blossom: Crisis and Change in Japan
[115]. American Security in an Interdependent World
[116]. In Quest of National Security
[117]. The Soviet Political System: Transformation or Degeneration
[118]. Russia and the Commonwealth of Independent States: Documents, Data, and Analysis
[119]. The Geostrategic Triad : Living with China, Europe, and Russia
