نگویید مهریه را کی داده و کی گرفته؟مهریه سنگین ریشه خانواده را می زند

مهریه را کی داده و کی گرفته؟ جمله‌ای که زمان تعیین مهریه می‌گویند و دامادها هم براساس همین جمله زیربار تعیین مهریه‌های سنگین می‌روند.

جدا از آن که این جمله در قدیم کاربردی به نظر می‌رسید. امروزه مهریه را هم می‌دهند و هم می‌توانند ‌بگیرند. براساس قانون، مهریه به مالی گفته می‌شود که مرد هنگام وقوع عقد نکاح به همسر خود می‌پردازد یا مکلف به پرداخت آن می‌شود. مهریه یکی از حقوق قانونی زن به حساب می‌آید و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را طلب کند.

متاسفانه طی سال‌های اخیر، برخی مردان بدون توجه به عندالمطالبه بودن مهریه، اقدام به تقبل مهریه‌های بالا می‌کنند که سرانجامی‌جز زندان برای آنها ندارد.

فریبا دامادی، وکیل دادگستری در این‌باره می‌گوید: مهریه‌های سنگین بتازگی معمول شده و همچون سدی در برابر تشکیل خانواده قرار گرفته است؛ در حالی که هر عقل سلیمی‌شهادت می‌دهد که مهریه‌های زیاد علاوه بر این‌که ضامن خوشبختی نیست بلکه موجب استرس زوجین و حرکت در مسیر از هم گسیختگی زندگی و برانگیخته شدن هوای نفس و مادی‌گرایانه است.

وی ادامه می‌دهد: مهریه نمی‌تواند حربه موثری برای کنترل مرد باشد و چه بسا محرک تمامی ‌اختلافات بین زن و شوهر همین مهر قرار گیرد، یعنی زن به‌دلیل عندالمطالبه بودن مهریه، مهر خود را از همسر درخواست کند اما به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی همسر اختلاف‌ها شروع می‌شود؛ ما پرونده‌هایی را داشتیم که این اختلاف‌ها تاجایی پیش رفت که زن مهریه خود را به اجرا گذاشت و مرد به‌دلیل ناتوانی در دادن مهر به زندان افتاد و همین امر عاملی شد تا زوجین دیگر نتوانند زیر یک سقف زندگی کنند و از هم جدا شدند. پسران هیچ‌گاه با چشم بسته تعداد نجومی‌مهریه‌ها را قبول نکنند، میزان مهریه باید براساس درآمد، توانایی و وضع اقتصادی فرد باشد.

مرد‌ها زمان ازدواج نباید هم خودشان را به دردسر بیندازند و هم دیگران را. نباید تعهدی بدهند که از عهده اجرای آن برنیایند. کسی نمی‌تواند با زور داماد‌ها را مجبور به قبول مهریه‌های سنگین کند، آنها خودشان در کمال عقل زیربار تعهد مهریه می‌روند و در صورت ناتوانی در پرداخت مهریه هم نمی‌توانند دیگران را مقصر بدانند.

تفاوت مهریه عند المطالبه و عندالاستطاعه

در زمان عقد، زن و مرد می‌توانند نوع پرداخت مهریه را مشخص کنند که به دو صورت عندالمطالبه و عند الاستطاعه است. در مهریه عند المطالبه که اغلب هم به این صورت است، زن می‌تواند هر زمان مهریه خود را طلب کند و مرد باید آن را به‌طور کامل پرداخت کند اما در مهریه عندالاستطاعه در صورت تمکن مالی مرد، زن می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند و در صورت دادخواست مهریه براساس دارایی مرد از اموالش توقیف و در اختیار زن قرار می‌گیرد. در این حالت مرد به دلیل نداشتن پول روانه زندان نمی‌شود؛ اما در مورد مهریه عندالمطالبه در ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی آمده اگر مرد معسر نباشد تا زمان پرداخت مهریه روانه زندان می‌شود.

محکومین مهریه

همان‌گونه که ذکر شد در صورت پرداخت نشدن مهریه عندالمطالبه زوجه می‌تواند درخواست بازداشت زوج را بدهد، این همان دلیلی است که آمار محکومین مهریه را بالا برده است. براساس آخرین سرشماری، از بین 7983 زندانی نیازمند که در زندان هستند (محکوم و متهم)، تعداد 6241 نفر از آنها محکوم جرایم غیرعمد مالی (مهریه، نفقه و صدور چک بلامحل) شناخته شده‌اند.

با توجه به روند افزایشی محکومان مهریه و زندانیان به نظر می‌رسد، دستگاه‌های مسئول باید به این موضوع جدی‌تر نگاه کنند.

دکتر علی حسینی، جرم‌شناس در این زمینه می‌گوید: مهریه که در قرآن با عنوان صداق نام برده شده، جهت دوستی و هدیه پیشکش زن است و آن هم در کمال صداقت، راستی و خوشبختی. متاسفانه اکثر مهریه‌ها امروزه به دلایل مختلف بسیار سنگین و زیاد هستند که این مورد از نظر روایات شوم است و بیشتر این مهریه‌ها زمانی پرداخت می‌شود که طلاق، دعوا و درگیری در مجاری قضایی طی می‌شود. این موارد مستلزم یک کار فرهنگی است. باید در جامعه فلسفه اصلی مهریه که برای صداق و دوستی بوده شناخته شود. بهتر است مرد به نسبت توانایی خودش مهریه را فی‌المجلس پرداخت کند و اگر توانایی پرداخت را ندارد با صداقت همان اول کار اعلام کند؛ با یک مقایسه بسیار ساده در بعضی از اقوام کشور خودمان متوجه می‌شویم که با پرداخت فی‌المجلس مهریه در همان ابتدای امر ازدواج، آمار زندانی و شکایات در این اقوام بسیار کمتر است.

همزمان با اجرای قانون حمایت از خانواده، تغییراتی نیز درخصوص محکومان مهریه ایجاد شد و 110 سکه بهار آزادی مبنای زندانی شدن مرد قرار گرفت که اجرای این قانون نقش موثری در کاهش زندانیان مهریه داشت.

هوشنگ پوربابایی، وکیل دادگستری درخصوص این قانون می‌گوید: موضوعی که خیلی نگران‌کننده به نظر می‌رسد ماده 22 قانون حمایت خانواده است که راجع به مهریه بحث می‌کند. قانونگذار هم خواسته برخلاف اصل آزادی اراده‌ها عمل نکند و هم خواسته طرفین عقد نکاح را مجاب کند که مهریه را بیشتر از 110 سکه تعیین نکنند. یعنی آمده حمایت‌ها و ضمانت‌های اجرایی را از مهریه بالای 110 سکه را کم کرده و گفته در مهریه تا 110 سکه می‌شود و ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت مالی (حبس مدیون) را اعمال کرد ولی در مازاد بر 110 سکه این امکان وجود ندارد.

وی افزود: اما قانونگذار یک کلمه‌ای را اضافه کرده است و گفته «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا 110 سکه یا معادل آن باشد...» کلمه «یا معادل آن» محل اشکال است به این معنی که من باید ثابت کنم که مهریه من در زمان وقوع عقدی که مثلا 20 سال پیش به وقوع پیوسته است معادل 110 سکه در همان زمان بوده است. لذا کلمه «معادل آن» در ماده 22 به نظر زاید است؛ قانونگذار خواسته بگوید نه تنها مهریه بالای 110 سکه مشمول ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی نمی‌شود بلکه معادل آن هم مشمول این ماده نیست.

قانون مهریه

ماده 1080

تعیین مقدار مهریه منوط به رضایت طرفین است.

ماده 1082

پس از عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد.

تبصره: چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه‌ زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ ایران تعیین می‌شود محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر این که زوجین هنگام اجرای عقد به نحو دیگری توافق کرده باشند.

ماده 1085

زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این که مهریه او حال باشد و این امتناع باعث محرومیت او از نفقه نمی‌شود.

ماده 1090

اگر اختیار تعیین مهریه به زن داده شود زن نمی‌تواند بیشتر از مهرالمثل معین کند.

ماده 1091

برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و دیگر صفات و وضع او در نظر گرفته شود.

نکته‌های مهم

یک ـ مهریه از طریق ارائه دادخواست به دادگاه عمومی‌حقوقی خانواده قابل مطالبه است.‌ زن می‌تواند در صورت تمایل با نوشتن خواسته خود توسط خود یا مشاور یا وکیل دادگستری در فرم مخصوص (همان دادخواست) از دادگاه محل سکونت خود یا همسرش درخواست کند که حکم الزام همسر را به پرداخت مهریه صادر کند؛

دو ـ مهریه را می‌توان پس از صدور اجرائیه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی‌دریافت کرد. با صدور برگ اجرائیه از دفترخانه تنظیم سند رسمی، متقاضی مهریه می‌تواند به اداره اجرای اسناد رسمی ‌ثبت مراجعه و با معرفی نشانی مرد (همسر) درخواست وصول مهریه را ارائه کند. همچنان که می‌تواند مالی از مرد مانند حساب بانکی،‌پلاک ثبتی، سهم یا حتی طلب قطعی وی را از دیگران برای توقیف و وصول مهریه معرفی کند.

سه ـ می‌توان هر شرطی را درباره مهریه در سند رسمی ‌ازدواج نوشت. به این معنی که درباره میزان و شرایط پرداخت مهریه هر توافقی میان زن و مرد (همسران) جایز است و برای دو طرف تعهدآور محسوب می‌شود. بنابراین طرفین می‌توانند با آزادی اراده دراین‌باره گزینه‌های گوناگونی را پیش‌بینی کنند.

چهار ـ مهریه را می‌توان به اصطلاح بخشید یا بذل کرد. ‌(بذل به معنی بخشش به کار برده می‌شود) به هر شکل و روشی که قابل اثبات و مستند باشد، زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه را به همسرش ببخشد یا از دریافت آن صرف‌نظر کند؛ در عین حال قانونگذار در ازدواج دائم این حق را برای زن پیش‌بینی کرده است تا پیش از دریافت مهریه بتواند از انجام وظایف خود به‌عنوان همسر خودداری کند.

غزاله مالکی