جایگاه و نقش سپاه در ساختار نظام

دکتریدالله جوانی: این نهاد مولود خود انقلاب بوده و برای پاسداری از انقلاب و پیشبرد آن شکل گرفته است و بر همین اساس، تمامی دشمنان انقلاب، دشمنان این مولود انقلاب می‌باشند.

روز سوم شعبان سالروز ولادت حضرت امام حسین(ع)، ‌روز پاسدار نام گرفته است. ضمن تحسین کسانی که با نهایت درایت چنین نام‌گذاری را انجام داده‌اند،‌ باید به تمامی پاسداران انقلاب اسلامی در سراسر گیتی و به ویژه پاسداران ایران اسلامی،‌ این روز را تبریک گفت.

حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، ‌بزرگ‌پاسدار اسلام است. ایشان با تمام داشته‌هایش و به طرق مختلف از اسلام پاسداری کرد و در نهایت در دفاع از حق، ‌زیباترین،‌ ماندگارترین و اثربخش‌ترین حماسه‌های تاریخ را در کربلا پدید آورد و بدین‌سان الگوی تمام آزادی‌خواهان، ‌عدالت‌خواهان و پاسداران اسلام و قرآن برای همیشه تاریخ شد.

پاسداران انقلاب اسلامی با برگزیدن سالروز ولادت چنین امامی به عنوان «روز پاسدار»،‌ هم الگوی خود را انتخاب کرده‌اند و هم به همگان این پیام را می‌دهند که برای دفاع از حق و پاسداری از اسلام و انقلاب اسلامی تا کجا خواهند ایستاد. رمز و راز موفقیت‌های سپاه و پاسداران طی 36 سال گذشته،‌ در همین حرکت عاشورایی و حسین‌گونه آنان نهفته است. به طور قطع،‌ تداوم اتصال سپاه و پاسداران به کربلا و عاشورا،‌ تضمین‌کننده موفقیت‌های آنان در راستای رسالت‌شان خواهد بود. روز پاسدار فرصت مغتنمی برای شناخت بیشتر سپاه و رسالت این نهاد انقلابی است. در شرایطی که سپاه پاسداران در کانون تهاجم بیگانگان و دشمنان انقلاب اسلامی و تمامی جریان‌های ضد انقلابی و بعضاً دوستان نادان قرار گرفته،‌ شناخت این نهاد از جهت ماهیت،‌ نقش‌ها و عملکردها برای مردم و به ویژه جوانان در دهه چهارم انقلاب اسلامی یک ضرورت است.
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها،‌ صهیونیست‌ها، ‌استعمارگران اروپایی،‌ شیوخ مرتجع، فاسد و وابسته در کشورهای عربی منطقه و جریان‌های ضد انقلابی وابسته،‌ با صرف هزینه‌های میلیاردی و با بهره‌گیری از تمامی ابزارهای در اختیار مانند شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنت،‌ تلاش می‌کنند چهره سپاه را نزد مردم ایران تخریب کرده و با ایجاد سؤال و ابهام در خصوص ماهیت،‌ سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها و عملکردهای سپاه در ذهن مخاطب،‌ این نهاد انقلابی را تضعیف کنند. دلیل اتخاذ چنین رویکردی نسبت به سپاه از سوی جماعت برشمرده، فقط یک نکته اساسی است و آن اینکه؛ آنها سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را،‌ عامل اصلی ناکامی‌های خود در به شکست کشاندن انقلاب و فرو ریختن جمهوری اسلامی و تضعیف ایران می‌دانند. آنها نقش و سهم سپاه و پاسداران را در حفظ و پیشبرد انقلاب،‌ تبدیل ایران به یک قدرت مؤثر و برتر منطقه‌ای،‌ شکل‌دهی به جبهه مقاومت و پدیده بیداری اسلامی در جهان اسلام،‌ به شکست کشیدن سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه، نقش و سهم اصلی دانسته و به سپاه به عنوان رکن رکین در ساختار نظام اسلامی می‌نگرند.
به راستی سپاه از چه ماهیتی برخوردار است و در ساختار نظام جمهوری اسلامی چه جایگاهی داشته و برای این نهاد انقلابی چه رسالت و نقش‌هایی تعریف شده است؟ سپاه از زمان شکل‌گیری تا به امروز چه کارویژه‌هایی داشته و عملکردش چگونه بوده است که این‌چنین مورد هجمه و تخریب قرار می‌گیرد؟
واقعیت آن است که سپاه را هیچ کس بر اساس یک نقشه قبلی تأسیس نکرد. سپاه بر اساس یک ضرورت تاریخی و به صورت خودجوش به همت مردم انقلابی و جوانان مؤمن در سراسر کشور،‌ به اقتضای نیاز انقلاب اسلامی به پاسداری و دفاع از آن در برابر توطئه‌های خارجی و داخلی،‌ از متن و بطن جامعه انقلابی متولد شد. آری سپاه مولود عقل جمعی مردم مؤمن و انقلابی و بر اساس یک الهام الهی است. همان کانون الهام‌بخشی که مردم را برای ادای تکلیف و قیام در راه خدا به صحنه آورد و بزرگ‌ترین انقلاب دینی را پدید آورد، همان کانون الهام‌بخش نیز جوانان مؤمن و انقلابی را به سمت شکل‌دهی به نهاد انقلابی سپاه به عنوان یک شجره طیبه جهت داد.
حضرت امام خمینی(ره) در دیدار با پاسداران، چگونگی متولد شدن سپاه را براساس واقعیت امر، این‌گونه توصیف می‌فرمایند: «من از شماها تشکر می‌کنم که خودتان بدون اینکه غیر از خدا یک کسی وادارتان بکند، این چیزی است که از مبدأ الهی جوشش پیدا کرده، خودتان وارد این میدان شدید. این‌طور نبوده است که یک کسی بیاید شما را وادار کند. سرتاسر ایران یک دفعه سپاه پیدا شد. نه یک جمعیتی بودند که بروند یکی‌یکی اینها را اسم‌نویسی کنند. وقتی که دیدند که یک مطلبی است که برای حفظ مملکت اسلامی است و این اطاعت خداست، از سر تا ته ایران دیدیم که یک دفعه جوشش پیدا کردند. از متن ملت اسلامی جوشش پیدا کردند و خودشان هم تنظیم امور را کردند و خودشان هم کارها را درست کردند.»
بنابراین جنس و ماهیت سپاه، از جنس و ماهیت انقلاب است. این نهاد مولود خود انقلاب بوده و برای پاسداری از انقلاب و پیشبرد آن شکل گرفته است و بر همین اساس، تمامی دشمنان انقلاب، دشمنان این مولود انقلاب می‌باشند. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، ماهیت وجودی سپاه را این‌چنین توصیف می‌کنند: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مولود مبارک انقلاب اسلامی است، در همه جهان پس از صدر اسلام پدیده بی‌سابقه‌ای است. این پدیده در حقیقت، مظهر عینی و مجسمی است برای شعارهای انقلاب اسلامی؛ شعار ایستادگی در مقابل همه قدرت‌های بزرگ با سلاح اتکال به خدا، شعار غلبه خون بر شمشیر و شعار حرکت برای نجات مستضعفان و از همین‌رو است که سلطه‌های بزرگ در سراسر جهان با چشم انزجار و نفرت، بدین پدیده الهی می‌نگرند، چنان که به انقلاب اسلامی می‌نگرند.»
سپاه بدین‌ صورت شکل گرفت و به پاسداری از انقلاب پرداخت و توطئه‌های بزرگ و کوچک را یکی پس از دیگری خنثی کرد. ضرورت وجود سپاه برای انقلاب و کارآمدی آن در حفظ و پیشبرد انقلاب اسلامی، سبب شد تا اصل ۱۵۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی به این نهاد انقلابی اختصاص یابد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پابرجا می‌ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهای مسلح دیگر با تأکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان آنها به وسیله قانون تعیین می‌شود.»
براساس این اصل، سپاه رسالتش پاسداری از انقلاب به هر نحو ممکن است و باید به گونه‌ای سامان یابد تا بتواند هر تهدیدی و با هر ماهیتی را که علیه انقلاب و دستاوردهای انقلاب شکل می‌گیرد، خنثی کند. در اساسنامه سپاه که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، بر نقش‌آفرینی سپاه در تمامی حوزه‌های مورد نیاز انقلاب به پاسداری تصریح و تأکید شده است. اصل ۱۵۲ قانون اساسی بر آموزش همگانی مردم برای دفاع از انقلاب و کشور تصریح دارد و براساس همین اصل بسیج مستضعفین به فرمان حضرت امام(ره) در 15 آذر 1358 تأسیس شد و طبق قانون، مدیریت این نیروی راهبردی نظام در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت. سپاه و بسیج طی 36 سال گذشته در هر صحنه‌ای که انقلاب اسلامی نیاز داشته حضوری فعال و بهنگام داشته و با اقدامات هوشمندانه،‌ مدبرانه و انقلابی در هر یک از این صحنه‌ها و عرصه‌ها، کارنامه زرین و پر افتخاری از خود بر جا گذاشته است.
بخشی از اقدامات پر افتخار و درخشان سپاه در راستای پاسداری از انقلاب که توأم با تقدیم هزاران شهید بوده،‌ عبارت است از:
۱ـ دفع غائله گنبد و ترکمن صحرا در همان روزهای اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی.
2ـ مقابله با توطئه‌ تجزیه‌طلبی جریان‌های ضد انقلاب در مناطق کردنشین و جلوگیری از سقوط شهرهای سنندج،‌ پاوه، نقده و… که ضد انقلاب به دنبال تسلط برآن شهرها بود.
3ـ برقراری امنیت در استان‌های کردستان و آذربایجان غربی با کمک نیروهای مردمی منطقه و فراری دادن ضد انقلاب و گروه‌های تجزیه‌طلب از این مناطق.
4ـ مقابله با توطئه گروه‌های وابسته به خارج در استان سیستان‌و‌بلوچستان و جلوگیری از سقوط شهر زاهدان و برقراری امنیت در این استان.
5ـ خنثی‌سازی و دفع توطئه و فتنه‌های خطرناک جریان خلق مسلمان در تبریز،‌ خلق عرب در خوزستان و خان‌های قشقایی در استان فارس.
6ـ حضور به موقع در ماجرای طبس برای مقابله با تجاوز نظامی آمریکایی‌ها.
7ـ خنثی‌سازی فتنه گروهک فرقان و انهدام این گروهک تروریستی.
8ـ کشف و خنثی‌سازی چندین کودتا و از جمله کودتای نوژه و انهدام شبکه کودتاگران.
9ـ خنثی‌سازی توطئه حزب توده با شناسایی و دستگیری سرکردگان وابسته و عناصر این حزب.
10ـ مقابله هوشمندانه و بهنگام با گروهک‌های تروریستی و خنثی‌سازی توطئه منافقین.
11ـ خنثی‌سازی توطئه مشترک بنی‌صدر در جایگاه ریاست جمهوری و جریان نفاق.
12ـ خنثی‌سازی توطئه گروهک کمونیستی در جنگل‌های آمل.
13ـ حضوری حماسی و سرنوشت‌ساز در هشت سال دفاع مقدس ملت ایران.
14ـ جذب و سازماندهی نیروهای بسیج برای دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن.
15ـ ایجاد شبکه‌های گسترده اطلاعاتی و امنیتی در سراسر کشور با استفاده از نیروهای مردمی برای کشف و خنثی‌سازی توطئه‌های خارجی و عوامل داخلی دشمن.
16ـ برقراری امنیت در تمامی خطوط هوایی داخلی و خارجی و مقابله با هواپیماربایی.
17ـ محافظت از شخصیت‌های نظام و منابع و ذخایر راهبردی کشور.
18ـ عملیات امدادرسانی و خدمات عمومی؛ چه در دوران دفاع مقدس و چه پس از آن.
19ـ مشارکت در بازسازی کشور و پروژه‌های بزرگ سازندگی در کمک به دولت‌ها.
20ـ مقابله با جنگ‌های علمی،‌ اقتصادی، فرهنگی و فتنه‌های دشمنان مانند فتنه 88.
21ـ مقابله با توطئه‌ها و نقشه‌های دشمنان در راستای بی‌ثبات‌سازی کشور به ویژه در مناطق شمال‌غرب و جنوب‌شرق.
22ـ تلاش روزافزون برای تقویت بنیه دفاعی کشور و رساندن ایران به موقعیت برخورداری از قدرت بازدارندگی نظامی.
23ـ پشتیبانی و کمک به نهضت‌ها و جنبش‌های آزادی‌بخش و گروه‌های جهادی فلسطینی و مقابله با توطئه‌های بی‌ثبات‌سازی در کشورهای دوست و متحد مانند عراق و سوریه از طریق کمک‌های مستشاری به آنها.
24ـ کمک به کشورهای محور مقاومت و به ویژه کسانی که در خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی فعال هستند.
25ـ کمک به تمامی دولت‌ها در مواردی که آنها به کمک نیاز داشته و درخواست یاری کرده‌اند.
تأمل در اهم کارکردها و عملکردهای سپاه طی 36 سال گذشته نشان می‌دهد که سپاه پاسداران در تمامی حوزه‌ها و عرصه‌هایی که انقلاب اسلامی نیاز داشته بر اساس رسالتش ورود پیدا کرده و در راستای حفظ انقلاب و پیشبرد آن نقش‌آفرینی نموده است. بر اساس همین رویکردها و عملکردهای سپاه بود که حضرت امام خمینی(ره) این چنین از سپاه اعلام رضایت کردند: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود، ‌کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم امید من به شماست. شما هیچ سابقه‌ای جز سابقه اسلامی ندارید.»
رمز موفقیت‌های سپاه علاوه بر تکیه بر نیروی انسانی مؤمن و انقلابی، ‌نهادی بودن و نهادی ماندن سپاه است. سپاه به صورت یک نهاد انقلابی با ساختار انطباق‌پذیر و ارزشی، ‌بر اساس نیاز انقلاب در هر مقطع از زمان عمل کرده است. عده‌ای از کسانی که تحت تأثیر هجمه‌ها و تبلیغات دشمنان علیه سپاه، ‌برخی از اظهارات و قضاوت‌های نادرست را نسبت به عملکرد سپاه در داخل کشور دارند،‌ به جایگاه سپاه در ساختار نظام و بعد نهادی آن به اقتضای رسالتش توجه ندارند. سپاه یک روز به اقتضای نیاز انقلاب در سال‌های 58 در خیابان‌های تهران با ضد انقلاب مقابله می‌کند و روزی با ضد انقلاب و گروهک‌های تجزیه‌طلب در مناطق قومیتی درگیر می‌شود و زمانی هم که جنگ بر کشور تحمیل شد،‌ با تشکیل تیپ‌ها و لشکرهای عملیاتی و نیروهای دریایی،‌ هوایی و زمینی به خلق حماسه‌های بزرگ در دوران دفاع مقدس روی می‌آورد و اکنون که در شرایط جنگ اقتصادی و جنگ نرم به سر می‌بریم، ‌بر اساس همین اقتضائات انقلاب است که سپاه پاسداران در عرصه اقتصادی و فرهنگی به کمک نهادها و سازمان‌ها و بخش‌های اقتصادی و فرهنگی کشور آمده تا بتواند با برداشتن گام‌های بزرگ،‌ توطئه‌های دشمنان را خنثی کرده و به رسالتش مبنی بر حفظ و پیشبرد انقلاب عمل کند.
ورود سپاه پاسداران به عرصه فعالیت‌های سازندگی بر اساس نیاز انقلاب و کشور از سوی مقام معظم رهبری این‌گونه وصف می‌شود: «در دوران بعد از جنگ، مسئله سازندگی پیش آمد،‌ مسئولین دولتی از سپاه درخواست کردند و سپاه وارد میدان سازندگی شد. بهترین سدها،‌ بهترین پل‌ها،‌ بهترین جاده‌ها و بزرگراه‌ها، ‌بهترین بخش‌های صنایع نظامی را ابتکار کرد،‌ تولید کرد، ‌به وجود آورد، ‌شکل داد و به ثمر رساند و …. اینجا طبق اقتضا عمل کرد. سپاه در همه نیازهای خدماتی کشور،‌ آن جایی که خواستند و اقتضای نیاز بود وارد شد،‌ حتی بروند واکسن بزنند برای میلیون‌ها کودک.»
آری سپاه پاسداران به عنوان نیروی راهبردی انقلاب اسلامی در ساختار نظام جمهوری اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و بر اساس این جایگاه به صورت یک نهاد انقلابی در هر عرصه‌ای بر اساس نیاز انقلاب و به صورت قانونمند اقدام می‌کند. این اقدام به اقتضای شرایط،‌ ماهیت‌های نظامی، ‌امنیتی، ‌سیاسی، فرهنگی، ‌اقتصادی و … دارد.

منبع : بصیرت